مراحل پایان نامه نویسی کارشناسی ارشد و دکترا

دانشجویان دوره ها و یا مقاطع مختلف تحصیلی همیشه نگران از نحوه انجام پایان نامه بوده اند. انجام پایان نامه کارشناسی ارشد و انجام پایان نامه دکتری همیشه به عنوان رکن اصلی دوره تحصیلی دانشجو و ماحصل تمام تلاش آنها در این دوره ها بوده است.
در این مقاله قصد داریم صفر تا صد نحوه انجام پایان نامه را در مقاطع ارشد و دکتری شرح دهیم. مقاله و نحوه آموزش آن طوری نگارش و طراحی شده است که برای کلیه رشته های تحصیلی اعم از علوم پایه، مهندسی، علوم و انسانی و غیره کارا بوده و دانشجویان کلیه رشته ها می توانند از راه کارهای ارائه شده در این مقاله جهت نحوه انجام پایان نامه خود بهره ببرند.

مراحل انجام پایان نامه
قبل از بیان مراحل انجام پیان نامه ارشد و پایان نامه دکتری می بایست به این موضوع اشاره نمود که چارچوب پایان نامه ها در هر یک از مقاطع ارشد و دکتری و همچنین در هر رشته تحصیلی بصورتی کلی یکسان است.
از این رو، در زیر به بیان مراحل کلی انجام پایان نامه خواهیم پرداخت:
گام اول: دریافت تقویم آموزشی مربوط به پایان نامه
گام دوم: انتخاب موضوع پایان نامه
گام سوم: تدوین مقدمات پایان نامه و تهیه و نگارش پروپوزال
گام چهارم: نگارش فصل اول
گام پنجم: آماده سازی شرایط آزمون (حوزه تجربی: آماده سازی تجهیزات آزمایشگاه و غیره حوزه نظری: آماده سازی پرسشنامه و غیره)
گام ششم: تدوین فصل دوم
گام هفتم: تدوین فصل سوم و چهارم (مربوط به روش تحقیق، آنالیز آماری و …)
گام هشتم: تدوین فصل پنجم (خلاصه و نتیجه گیری)

از چه زمانی شروع به کار کنم؟
برای انجام پایان نامه ارشد و همچنین انجام پایان نامه دکتری باید به الزامات و قوانین حاکم بر دانشگاه تکیه نمود. معمولا دانشگاه ها با توجه به چارت دروس ارائه شده، الزامات مبنی بر انتخاب واحد برای پایان نامه را در نظر می گیرند. برای انجام پایان نامه ارشد برخی از دانشگاه ها مثل دانشگاه علم و صنعت الزام به تعیین موضوع از ترم دوم می کنند و برخی از دانشگاه ها مثل دانشگاه آزاد اسلامی پس از اخذ واحد پایان نامه الزام به تعیین موضوع می نمایند.
از این رو بهترین زمان آغاز کار برای انجام پایان نامه، دریافت اطلاعات و قوانین حاکم بر دانشگاه می باشد. دانشجویان می بایستی با دریافت اطلاعات از واحد آموزش دانشگاه خود، نسبت به فرصت ها و زمان های تعیین شده جهت انتخاب موضوع، ارائه پروپوزال، تصویب موضوع و زمان دفاع اطلاعات کامل را دریافت نمایند.
پس اولین گام برای انجام پایان نامه کارشناسی ارشد و انجام پایان نامه دکتری دریافت تقویم زمانی از واحد آموزش دانشگاه می باشد.

چگونه موضوع و استاد راهنما انتخاب کنم؟
یکی از دغدغه های اصلی و اولیه دانشجویان انتخاب موضوع پایان نامه و استاد راهنما می باشد. در ادامه ما دو شیوه را برای انتخاب موضوع و استاد راهنما برای دانشجویان پیشنهاد می دهیم:
روش اول:
از آنجایی که در هر رشته دانشگاهی بی نهایت حوزه تخصصی وجود دارد، لزوما عنوان رشته کمک به انتخاب موضوع نخواهد کرد. از این رو در روش اول پیشنهاد می شود، دانشجو با توجه به حوزه مورد علاقه خود در رشته تخصصی خود، اقدام به یافتن اساتید نماید.
بدین صورت که دانشجو در گام اول از انجام پایان نامه ارشد و انجام پایان نامه دکتری لیستی از حوزه های مورد علاقه خود تهیه و بر روی یک برگ کاغذ یادداشت می نماید. اکنون ممکن است این سوال پیش بیاد براتون که اصلا چطور من حوزه مورد علاقه ام رو شناسایی کنم.
شناسایی حوزه مورد علاقه شما یک شبه و یک هفته ای بوجود نخواهد آمد. شما با یک مرور به گذشته و سابقه تحصیلی خود به راحتی می توانید متوجه بشوید که چه مباحثی از دروس شما را بیشتر به خود جذب می کرده و اینکه شما از مطالعه آن بخش از دروس خسته نشده و تمایل به مطالعه آزاد در آن حوزه در شما وجود داشته است.
یکی دیگر از عوامل انتخاب حوزه مورد علاقه می تواند موقعیت شغلی و مالی که این رشته در آینده برای شما ایجاد نماید. همچنین برخی از دانشجویانی که تمایل به مهاجرت و ادامه تحصیل دارند، انتخاب حوزه مورد علاقه می تواند بر اساس شرایط حاکم بر محل و یا کشور مقصد تعیین شود.
پس از تهیه لیست حوزه های مورد علاقه می باید رزومه و حوزه های فعالیت استادهای دانشگاه خود را مطالعه و نزدیکترین حوزه فعالیت استاد به حوزه مورد علاقه خود را شناسایی کنند. بهتر است بیش از یک استاد انتخاب شود و تنها به شناسایی یک استاد اکتفا نکنند. هنگامی که در مطالعات و جستجوهای خود به چندین استاد برخورد کردند، بهتر است بر اساس سوابق پژوهشی و علمی استاد، آنها را لیست و رده بندی نمایند. جهت انتخاب موضوع می توانید با مراجعه به پایگاه ایرانداک ایده بگیرید.
در این روش اکنون وقت رفتن به سراغ استاد شناسایی شده و گفتمان و توافق بر سر حوزه مورد علاقه و چانه زنی با استاد بر سر انتخاب موضوع و انتخاب عنوان اولیه برای پایان نامه است.
روش دوم:
در این نوع از انتخاب موضوع، معمولا دانشجو دغدغه ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر و یا حتی تصویر روشنی از آینده علمی خود ندارد. از این رو انتخاب حوزه مورد علاقه برای پایان نامه و همچنین تعیین حوزه تخصصی که می تواند در آینده محاسن و معایبی برای آن داشته باشد، برای دانشجو دشوار است. دانشجو در این شیوه توانایی انتخاب موضوع پایان نامه ارشد و پایان نامه دکتری خود را ندارد.
بهترین روش در این حالت روش دوم می باشد که در ادامه جهت انجام پایان نامه ارشد و پایان نامه دکتری شرح داده خواهد شد.
گام اول در این روش، شناسایی استادی است که در مقطع ارشد و دکتری دارای سابقه علمی بالا و دارای رزومه تحقیقاتی قوی باشد. به زبان دیگر استاد قابل اطمینانی از نظر علمی باشد که راه درست را به شما نشان دهد.
دانشجو در حین تحصیل خود قطعا جذب و شیفته برخی از اساتید می شوند که شاید این حس را نسبت به دیگر اساتید نداشته باشند، پس بهتر است در اولین قدم به سراغ همان اساتید بروند. چرا که در حین انجام پایان نامه که دوره نسبتا طولانی است، احساس رضایت بیشتری خواهند داشت.
در این روش اکنون وقت رفتن به سراغ استاد مورد علاقه و درخواست تعیین موضوع و حوزه از طرف استاد می باشد.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

1- مقدمه

رساله دکتری و پایان نامه کارشناسی ارشد به عنوان محصول فعالیت علمی و پژوهشی دوره های دکتری و کارشناسی ارشد، از اهمیتی ویژه ای برخودار است. در واقع، ملاک و معیار سنجش کیفیت و کمیت کار تحقیقاتی دانش پژوهان و سطح علمی و تحقیقاتی دوره های تحصیلات تکمیلی دانشگاه به شمار می رود.

در این مقاله قصد شده است به مراحل نگارش و تهیه پایان نامه کارشناسی ارشد و یا رساله دکتری پرداخته خواهد شد. مقاله حاضر به عنوان الگویی برای تهیه ی پایان نامه هایی متناسب با ارزش این دوره ها و از نظر شکل و محتوا منطبق با استانداردهای جهانی تهیه گردیده است.

این مقاله در چندین بخش تهیه شده است که پس ازتوضیح مختصری راجع به اهداف پایان نامه کارشناسی ارشد / رساله دکتری در بخش 2، به توضیح چکیده و فصول در یک پایان نامه در بخش 3 پرداخته می شود. هر قسمت در این بخش با اهداف آن شروع می شود و با ساختار و نحوه تنظیم آن، از نظر شکل و محتوا، ادامه می یابد. در بخش4، به تشریح ساختار کلی پایان امه و اجرای تشکیل دهنده آن پرداخته می شود. ویرایش و مسایل فنی متن پایان نامه نیز موضوع بخش های 5 و 6 این مقاله می باشد.


2- اهداف پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری

هدف اصلی ارائه پایان نامه یا رساله، آشنایی عملی دانشجویان با روش تحقیق علمی است. شناخت بهتر و دقیق تر مبانی علمی موضوعات تخصصی، تسلط بر نحوه ی گردآوری، تنظیم و تحلیل اطلاعات علمی و بهره گیری از منابع معتبر و جدید، مهم ترین دست آورد فعالیت های تحقیقاتی در قالب رساله و پایان نامه است. علاوه بر این، تحقیقات انجام شده می تواند نقشی بسزا در تکمیل یافته های پیشین و پیشبرد دانش بشری ایفا نماید.

این مساله برای به ثمر رساندن و تدوین پایان نامه و رساله ی دکتری عمومیت دارد، اما تفاوت عمده بین دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری در نگرش به موضوع تحقیق است. دانشجو در تحقیق دکتری باید یافته های خود را با بررسی فلسفی و کاوش عمیق دلایل دست آوردها همراه کند، به عبارت دیگر در رساله دکتری باید به مبانی و اصول جدید در علم دست یافت، در حالی که شاید این نگرش بر دانشجوی کارشناسی ارشد چندان حاکم نباشد و دانشجوی کارشناسی ارشد بدون دستیابی به یک فلسفه جدید علمی، فقط به ارائه و تحلیل نتایج بسنده کند.

3- چکیده و فصول

در این بخش ساختار و نحوه ی تنظیم چکیده و فصل های پایان نامه کارشناسی ارشد/ رساله دکتری پرداخته شده است. به منظور فهم بهتر مطلب، ابتدا ضوابط کلی نگارش پایان نامه کارشناسی ارشد/ رساله دکتری و سپس هدف، محتوا و ضوابط هر عنوان به تفکیک بیان شده است. منظور از ضوابط، نکاتی است که رعایت آنها الزامی است.


1-3- ضوابط کلی نگارش پایان نامه کارشناسی ارشد/ رساله دکتری

در تهیه و تدوین پایان نامه کارشناسی ارشد/ رساله دکتری، نکات زیر باید رعایت شود:

مطالب باید فقط در چارچوب موضوع تحقیق باشد و از ارائه ی مطالب متفرقه اجتناب شود.
مطالب باید کاملا واضح، منظم و قابل فهم باشند. فصل ها به گونه ای مرزبندی شوند که مطالب از نظر محتوا کاملا تفکیک شوند.
هر فصل باید حاوی مقدمه و نتیجه گیری، هر یک در حدود یک صفحه باشد.
از تکرار داده ها و نتایج به صورت موازی در قالب نمودار و جدول اجتناب شود، فقط در صورت استفاده از نمودار، داده ها حتما پیوست نیز در قالب جدول ارائه شوند.
تعداد صفحات اصلی پایان نامه ی کارشناسی ارشد حداکثر 100 صفحه و رساله ی دکتری حداکثر در 160 صفحه باشد. در صورت صلاحدید واحد دانشگاه مربوطه می تواند تعداد صفحات افزایش یابد.

2-3- چکیده و کلمات کلیدی
الف- هدف:

شرح مختصر نتایج و یافته های تحقیق است.

درنگارش چکیده باید به فلسفه ی آن توجه کرد. چکیده فقط شامل ارائه ی یافته های اصلی تحقیق است تا خواننده در کوتاه ترین زمان، هدف و یافته های تحقیق را به سهولت درک کند.
ب- محتوا:

به ترتیب شامل موارد زیر است:

اهمیت موضوع: اشاره ای مختصر به اهمیت موضوع تحقیق دارد(حدود دو سطر)
روش تحقیق: ذکر روش تحقیق است (حدود شش سطر)
نتایج و یافته ها: اشاره ای مختصر به یافته های اصلی و نهایی تحقیق و نوآوری آن دارد (حدود شش سطر)

پ) ضوابط:

– در متن چکیده، از ارجاع بع منابع و اشاره به جداول و نمودارها اجتناب شود.

– در صورت نیاز به معرفی حوزه ی تحقیق و مبانی تئوری آن، حداکثر در پاراگراف اول از چکیده ارائه شود.

– فقط به ارائه ی روش تحقیق و نتایج نهایی و محوری بسنده و از ارائه ی موضوعات و نتایج کلی اجتناب شود.

– کلمات و یا عبارات کلیدی که در این بخش توضیح داده می شود، باید کاملا محوری و مرتبط با موضوع تحقیق باشند.

– تعداد کلمات یا عبارات کلیدی حداکثر می تواند پنج کلمه یا عبارت باشد.

– چکیده باید حداکثر در 300 کلمه تنظیم شود.

3-3- فصل های پایان نامه / رساله

3-3-1 – فصل اول: مقدمه

الف- هدف:

هدف از فصل مقدمه در نجام پایان نامه کارشناسی ارشد و انجام رساله دکتری، شرح مختصر موضوع تحقیق و اهمیت آن با شاره ای کوتاه به روش و مراحل تحقیق است.

ب- محتوا:

جهت انجام پایان نامه کارشناسی ارشد و انجام رساله دکتری محتوا به ترتیب شامل موارد زیر است:

• تعریف یا تاریخچه موضوع: بیان مساله و معرفی موضوع تحقیق است که بر اساس مروری بر منابع تحقیق، تنظیم می شود(یک تا دوصفحه)
• اهمیت موضوع: ارائه ی دلیل انجام تحقیق جاری است(حداقل یک پاراگراف)
• سوالات یا فرضیات: پرسش ها یا فرضیات مطرح در تحقیق است که پس از انجام تحقیق، رد یا اثبات یا به آنها پاسخ داده می شود.(حددود یک پاراگراف)
• هدف تحقیق: نتیجه ی قابل ارائه ی علمی و نوآورانه است که تحقیق برای دستیابی به آن انجام می شود (حدود یک پاراگراف). منظور این است که نوآوری های پایان نامه/ رساله مختصر و به تفکیک ذکر شود.
• روش تحقیق: ذکر نوع یا انواع روش شناسی تحقیق که مورد استفاده قرار گرفته است، مانند آزمایشگاهی،آماری، طراحی، مطالعه موردی، نرم افزار نویسی، تجزیه و تحلیل ریاضی، فیزیکی یا تجربی (حدود یک پاراگراف)
• مراحل تحقیق: که معمولا شامل موارد زیر است (فقط ذکر عناوین مراحل در نصف صفحه):
• جمع آوری اطلاعات یا مروری بر ادبیات
• ذکر نام روش شناسی تحقیق: مانند برنامه ی آزمایشگاهی، مبانی مدل سازی، شرح روش آمارگیری، مبانی طراحی، مبانی تجزیه و تحلیل (بسته به موضوع)
• تولید داده های آزمایش ها، آمار، مدل سازی، طراحی،تجزیه و تحلیل (بسته به موضوع)
• تحلیل و تفسیر داده ها، مدل آمار، طراحی (بسته به موضوع)
• نتیجه گیری
• ساختار پایان نامه: معرفی مختصر فصل هاست (هر فصل در حداکثر سه سطر)

پ) ضوابط

ضوابطی را که در حین جهت انجام پایان نامه کارشناسی ارشد و انجام رساله دکتری می بایستی از آن خودداری نمایید شامل موارد زیر می باشد:

• از ذکر منابع خودداری شود.
• این فصل حدود پنج صفحه است.

3-3-2- فصل دوم: مروری بر ادبیات موضوع

الف- هدف:

هدف از این فصل از انجام پایان نامه کارشناسی ارشد و انجام رساله دکتری که با عنوان مروری بر ادبیات موضوع و یا مروری بر منابع یا مروری بر پیشینه ی تحقیق معرفی می شود. بررسی و طبقه بندی یافته های تحقیقات دیگر محققان در سطح دنیا و تعیین و شناسایی خلا های تحقیقاتی است.

ب- محتوا

به ترتیب شامل موارد زیر است:

• تعاریف اصول و مبانی نظری: ارائه ی خلاصه ای از دانش کلاسیک موضوع است. این بخش الزامی نیست و بستگی به نظر استاد راهنما دارد. (حداکثر پنج صفحه)
• مروری بر ادبیات موضوع: ارائه ی تمام نتایج به دست آمده توسط دیگر محققان در چند سال اخیر در دنیا، همراه با ذکر مراجع است (حدود 20 صفحه)
• نتیجه گیری: در نتیجه گیری آخر فصل، با توجه به بررسی انجام شده بر روی مراجع تحقیق، افق های تازه ای که پیش روست یا خلاهای تحقیقاتی بیان می شود.

پ) ضوابط

ضوابطی را که در حین انجام پایان نامه کارشناسی ارشد و انجام رساله دکتری در فصل دوم می بایستی از آن خودداری نمایید شامل موارد زیر می باشد:

• مطالب در چارچوب موضوع تحقیق باشد و از ارائه ی مطالب کلی و ابتدایی به شیوه ی جزه نویسی یا کتاب ویسی اجتناب شود.
• هرگونه تضاد، تفاوت یا تطابق بین نتایج محققان، مشخص و ارائه شود. بهتر است مطالب به صورت موضوعی و مقایسه ای در قالبی مناسب مانند جدول آورده شود.
• بین مطالب استخراج شده از منابع معتبر، ارتباط و انسجام برقرار شود و از ارئه ی مطالب گسسته و پراکنده اجتناب شود. بهتر است مطالب گردآوری شده و ادبیات موضوع به طور مناسب طبقه بندی شوند.
• روش های تحقیق به کار گرفته شده در تحقیقات قبلی، مشخص شود.
• نتیجه گیری آخر فصل از پایان نامه یا رساله دکتری که مشخص کننده ی خلا تحقیق است، باید در جهت موضوع تحقیق و برگرفته از مروری بر ادبیات باشد.
• تمام مطالب به طور مستقیم از منابع معتبر استخراج و از هر گونه اظهار نطر شخصی غیر تحلیلی اجتناب شود.
• اگر محتوای مروری بر ادبیات موضوع از نظر موضوعی قابل تفکیک باشد، می توان با نظر استاد راهنما، این فصل را به دو فصل تقسیم کرد. همین ضابطه برای تفکیک بخش تعاریف، اصول و مبانی نظری از بخش مروری بر ادبیات موضوع نیز صادق است.
• این فصل از پایان نامه یا رساله دکتری حدود 30 صفحه است.
• 3-3- فصل های پایان نامه / رساله

• 3-3-3- فصل سوم: روش تحقیق
  الف- هدف
  
  شرح کامل روش تحقیق در انجام پایان نامه ارشد و انجام پایان نامه دکتری است
  ب- محتوا
  
  محتوا در این فصل از انجام پایان نامه ارشد و انجام پایان نامه دکتری به ترتیب شامل موارد زیر است:
  
  علت انتخاب روش: دلیل با دلایل انتخاب روش تحقیق را تشریح می کند
  تشریح کامل روش تحقیق
  
  در زیر به تعدادی از روش های تحقیق مورد استفاده در پایان نامه ارشد و پایان نامه دکتری اشاره شده است:

  روش تحقیق آزمایشگاهی: توصیف کامل برنامه ی آزمایشگاهی شامل مواد مصرفی ونحوه ساخت نمونه ها، شرح آزمایشها شامل نحوه ی تنظیم و آماده سازی آزمایش ها و دستگاه های مورد استفاده و دقت و نحوه ی کالیبره کردن، شرح دستگاه ساخته شده (در صورت ساخت) و ارائه روش اعتبار سنجی
  روش تحقیق آماری: توصیف ابزارهای گردآوری اطلاعات کمی و کیفی، اندازه ی نمونه ها، روش نمونه برداری، تشریح مبانی روش آمار و ارائه ی روش اعتبار سنجی
  روش تحقیق نرم افزار نویسی: توصیف کامل برنامه نویسی، مبانی برنامه و ارائه ی روش اعتبارسنجی
  روش تحقیق مطالعه موردی: توصیف کامل محل و موضوع مطالعه، علت انتخاب مورد و پارامترهای تحت ارزیابی قرار داده می شوند، و ارائه ی روش اعتبارسنجی
  روش تحقیق تحلیلی یا مدلسازی: توصیف کامل مبانی یا اصول تحلیل یا مدل و ارائه ی روش اعتبار سنجی
  روش تحقیق میدانی:چگونگی دستیابی به داده ها در میدان عمل و نحوه ی برداشت از پاسخ های دریافتی
  
  پ) ضوابط
  
  – این فصل بسته به نوع روش تحقیق و با صلاحدید و نظر استاد راهنما می توان مواد و روش ها نام بگیرد.
  
  – این فصل حدود 15 صفحه است.
  
  
  فصل چهارم: نتایج و تفسیر آنها
  
  فصل چهارم از انجام پایان نامه ارشد و انجام پایان نامه دکتری شامل بررسی نتایج و همچنین تفسیر آن می شود که زیر به تفصیل راجع به آن توضیح خواهد داده شد:
  
  الف- هدف
  
  داده ها، نتایج و تفسیر آنها در فصل چهارم ارائه می شود.
  ب) محتوا
  
  به ترتیب شامل موارد زیر است:
  
  تولید داده ها: ارائه ی داده ها و نتایج به صورت تابعی از پارامترهای مستقل است.
  ارتباط بین داد ها و تحلیل و تفسیر آنها: در صورت امکان، ارتباط بین پارامترهای مستقل و تحلیل و تفسیر آنها بر مبنای علمی ارائه می شود.
  
  پ) ضوابط
  
  – تفاوت تضاد یا تطابق بین نتایج تحقیق با نتایج دیگر محققان باید ذکر شود.
  
  – تفسیر و تحلیل نتایج نباید بر اساس حدس و گمان باشد، بلکه باید بر مبنای نتایج عملی استحراج شده از تحقیق و یا استناد به تحقیقات دیگران باشد.
  
  – در ارائه نتایج با توجه به راهنمای کلی نگارش فصل ها، تا حد امکان ترکیبی از نمودارها و جدول استفاده شود.
  
  با توجه به حجم و ماهیت تحقیق و با صلاحدید استاد راهنما، این فصل می تواند تحت عنوانی دیگر بیاید یا به دو فصل جداگانه با عناوین مناسب، تفکیک شود.
  در صورتی که حجم داده ها زیاد باشد، بهتر است به صورت نمودار یا در قالب ضمیمه ارائه گردد و فقط نمونه ها در متن آورده شود.
  این فصل فقط باید به حمع بندی دست آوردهای فصل های چهارم و پنجم محدود و از ذکر موارد جدید در آن خودداری شود. در عنوان این فصل، به جای کلمه تفسیر می توان از واژگان بحث و تحلیل هم استفاده کرد.
  این فصل حدود 40 صفحه است.
  
  فصل پنجم: جمع بندی و پیشنهادات
  
  فصل پنجم از انجام پایان نامه ارشد و انجام پایان نامه دکتری شامل جمع بندی و همچنین ارائه پیشنهادات می شود که زیر به تفصیل راجع به آن توضیح خواهد داده شد:
  الف- هدف
  
  ارائه خلاصه ای از یافته های تحقیق جاری است.
  ب- محتوا
  
  به ترتیب شامل موارد زیر است:
  
  جمع بندی: خلاصه ای از تمام یافته ها و دست آوردهای تحقیق جاری است.
  نوآوری: نوآوری تحقیق را بر اساس یافته های آن تشریح می کند
  پیشنهاد ها: عناوین و موضوعات پیشنهادی را برای تحقیقات آتی بیشتر در زمینه مورد بحث در آینده ارائه می کند.
  
  پ- ضوابط
  
  این فصل می تواند حاوی یک مقدمه شامل مروری اجمالی بر مراحل انجام تحقیق باشد(حدود یک صفحه)
  مطالب پاراگراف بندی شود و هر پاراگراف به یک موضوع مستقب اختصاص یابد.
  فقط به ارائه یافته ها و دست آوردها بسنده شود و از تعمیم بی مورد نتایج خودداری شود.
  از ارائه جدول و نمودارها اجتناب شود
  از ارائه عناوین کلی در حوزه ی تخقیق و پیشنهاد تحخقیقات آتی خودداری شود و کاملا در چارچوب و زمینه ی مربوط به تحقیق جاری باشد
  این فصل حدود 5 صفحه است.

• - نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

در این پست با عفونت مثانه آشنا می شوید، راه‌های پیشگیری، شناسایی و درمان کمک خواهد کرد که زندگی سالمی را پیش رو داشته باشید.

التهاب مثانه یا سیستیت

التهاب مثانه یا سیستیت (Cystitis) بیماری است که شیوع آن در خانم‌ها بیش از آقایان می‌باشد. این عارضه ممکن است پیامد عفونت مثانه یا سندروم مثانه دردناکو... باشد. اغلب افراد التهاب مثانه را همان عفونت مثانه تصور می‌کنند، که البته چنین نیست؛ با وجود اینکه در اکثر مواقع، التهاب مثانه به دلیل عفونت مثانه است، ولی در مواردی هم عوامل دیگری زمینه ساز این عارضه می‌باشد. التهاب مثانه جزو بیماریهای کلیه و مجاری ادراری نسبتاً شایعی است که امکان ابتلای به آن، در همه سنین وجود دارد. در ادامه به بررسی دقیق تر این بیماری، عوامل ایجاد، عوارض و درمانهای مناسب آن خواهیم پرداخت.

حالاعفونت مثانه چیست؟

عفونت مثانه اغلب به علت عفونت باکتریایی درون مثانه است. همچنین برای افراد مبتلا به سیستم ایمنی ضعیف، باکتری می تواند عفونت های مثانه را ایجاد کند. عفونت مثانه نوعی عفونت ادراری است که به عفونت در هر نقطه از دستگاه ادراری مثل مثانه، کلیه، حالب یا مجرای ادراری اشاره دارد.

اکثر موارد عفونت مثانه حاد هستند، به این معنی که آنها ناگهان رخ می دهند. موارد دیگر ممکن است مزمن باشند، به این معنی که آنها در طولانی مدت تجدید می شوند. درمان اولیه برای جلوگیری از گسترش عفونت بسیار اساسی و مهم است.

چه چیزی باعث عفونت مثانه می شود؟

باکتری هایی که از طریق مجرای ادرار وارد می شوند و به مثانه انتقال می یابند، باعث عفونت های مثانه می شوند. به طور معمول، در طی ادرار کردن باکتری ها از بین می روند.

گاهی اوقات باکتری ها می توانند به دیواره های مثانه متصل شوند و به سرعت پخش شوند. این ناتوانایی بدن برای نابودی آنها، منجر به بروز عفونت می شود.

به گفته موسسه ملی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیه، اکثر عفونت های مثانه به وسیله Escherichia coli (E. coli) ایجاد می شود. این نوع باکتری ها به طور طبیعی در روده بزرگ وجود دارد. هنگامی که باکتری از مدفوع روی پوست قرار می گیرد و وارد مجرای ادرار می شود، عفونت ممکن است رخ دهد. در زنان، مجرای ادرار کوتاه است و مجرای ادراری دور از سوراخ مقعد نیست، بنابراین باکتری ها به راحتی می توانند از یک سیستم بدن به دیگری حرکت کنند.

علائم عفونت مثانه چیست؟

علائم عفونت مثانه بسته به شدت آن متفاوت است. شما بلافاصله تغییرات را در هنگام ادرار می بینید. برخی از نشانه های رایج عبارتند از:

• درد یا سوزش هنگام ادرار کردن
• ادرار ابری یا خونین
• ادرار بیشتر از حد معمول، که تکرر ادرار نامیده می شود.
• ادرار مضر
• احساس مکرر نیاز به ادرار کردن فوری یا اضطراری
• کمردرد یا فشار در شکم کمر یا کمر پشت

هنگامی که عفونت مثانه پخش می شود، آنها همچنین می توانند کمر درد را ایجاد کنند. این درد با عفونت در کلیه ها همراه است. برعکس درد عضلانی، این درد بدون توجه به موقعیت یا فعالیت شما پایدار خواهد ماند. عفونت کلیه اغلب باعث تب، لرز، تهوع و استفراغ می شود. شما معمولا احساس بدی می کنید. عفونت های کلیه جدی تر از عفونت های مثانه هستند و نیازمند مراقبت پزشکی فوری هستند.

چه کسانی در معرض خطر عفونت مثانه هستند؟

هر کسی می تواند عفونت مثانه را دریافت کند، اما زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این بیماری هستند. این به این دلیل است که زنان دارای مجرای کوتاهتر هستند و باعث می شود که مسیر باکتری برای رسیدن به مثانه آسان تر شود.

مجرای ادراری زنان نیز در نزدیکی مجاری انتهای روده بزرگ و مقعد نسبت به مجرای ادرار مردان قرار دارد. این به این معنی است که فاصله ای کوتاه برای سفر باکتری ها وجود دارد.

با افزایش سن مردان پروستات می تواند بزرگ شود. این می تواند منجر به انسداد جریان ادرار شود و احتمال ایجاد یک عفونت ادراری را افزایش دهد و در نتیجه احتمال عفونت ادراری در مردان مسن افزایش می یابد.

عوامل دیگر نیز می توانند خطر ابتلا به عفونت های مثانه را برای مردان و زنان افزایش دهند، از جمله شامل:

• افزایش سن
• بی حرکتی و کم حرکتی
• مصرف و نوشیدن مایع ناکافی
• کسانی که در معرض جراحی داخلی دستگاه ادراری قرار دارند.
• سوند ادراری
• انسداد مجاری ادرار که انسداد مثانه یا مجرای ادرار است.
• اختلالات دستگاه ادراری که ناشی از نقص مادرزادی و مجروحیت است.
• احتباس ادرار که به معنی مشکل تخلیه مثانه است.
• مجرای ادرار باریک و تنگ (تنگی مجرای ادرار)
• پروستات بزرگ شده
• بی اختیاری روده
• بارداری
• دیابت
• شرایط سیستم عصبی که بر عملکرد مثانه تاثیر می گذارد، مانند مولتیپل اسکلروزیس
• سیستم ایمنی ضعیف

تشخیص عفونت مثانه

جهت تشخیص عفونت، پزشک می تواند با تجویز انجام یک آزمایش ادرار شروع نماید. این آزمایش بر روی نمونه ای از ادرار برای بررسی وجود گزینه های زیر صورت می گیرد:

• گلبول های سفید خون
• سلول های قرمز خون
• نیتریت ها
• باکتری ها

پزشک شما همچنین ممکن است آزمایش ادراری را انجام دهد که برای تعیین نوع باکتری در ادرار است که باعث عفونت می شود. هنگامی که نوع باکتری شناخته شد، حساسیت آنتی بیوتیکی آزمایش خواهد شد تا تعیین شود که آنتی بیوتیک بهترین درمان عفونت است یا خیر.

درمان عفونت مثانه

روند درمان معمولا با تجویز داروهایی جهت از بین بردن باکتریها که معمولا آنتی بیوتیک ها و داروهایی که درد و سوزش را کاهش می دهند می باشد.

درمان دارویی عفونت مثانه

آنتی بیوتیک های خوراکی برای کشتن باکتری هایی که باعث عفونت مثانه می شوند استفاده می گردد. اگر درد و سوزش احساس می کنید، پزشک ممکن است دارو را برای تسکین این علائم تجویز کند.

درمان خانگی عفونت مثانه

هنگامی که عفونت مثانه دارید با مصرف زیاد مایعات و نوشیدنی ها می توانید باکتری ها را از مثانه خود بیرون کنید.

آب بهترین گزینه است، زیرا آب، آزاد و خالی از کافئین و شیرین کننده های مصنوعی می باشد که در معرض عوامل مثبت مثانه هستند.

آبمیوه ها و عصاره ها ممکن است نقش مهمی در جلوگیری از عفونت مثانه در برابر باکتری داشته باشد. در یک مطالعه اخیر که منتشر گردید، آب زغال اخته تعداد باکتری ها در مثانه را کاهش داد، اما این عفونت را به طور کامل درمان نمی کرد.

آیا می توان از عفونت مثانه جلوگیری کرد؟

برخی تغییرات در شیوه زندگی احتمال عفونت مثانه را کاهش می دهد. اگر در معرض عفونت مجاری مثانه هستید، پزشک ممکن است از درمان پیشگیرانه استفاده کند. این شامل آنتی بیوتیک هایی است که در دوزهای روزانه کوچک برای جلوگیری یا کنترل عفونت مثانه صورت می گیرد.

تغییر سبک زندگی

کالج آمریکایی متخصص زنان و زایمان توصیه می کند که برخی از تغییرات شیوه زندگی باعث کاهش بروز عفونت مثانه شود، از جمله:

• شش تا هشت لیوان آب در روز بنوشید.
• هر روز آبمیوه بخورید.
• به محض این که احساس ادرار کردید، ادرار نمایید.
• اگر شما زن هستید، جلو و عقب را بعد از ادرار بشویید.
• از اسپری های بهداشتی زنانه، صابون های عطردار و یا پودری استفاده نکنید.
• به جای استفاده از وان در حمام، دوش بگیرید.
• لباس زیر پنبه ای و لباس های پاکیزه بپوشید.
• از کاندوم های روان کننده روغنی استفاده نکنید.
• قبل و بعد از فعالیت جنسی ادرار کنید.

درمان آنتی بیوتیک پیشگیرانه

اگر شما یک زن مبتلا به عفونت مثانه هستید، ممکن است دکتر شما یک نسخه از آنتی بیوتیک های روزانه برای جلوگیری از عفونت و یا زمانی که شما علائم عفونت مثانه را احساس می کنید تجویز نماید. آنها همچنین ممکن است سفارش کنند پس از فعالیت جنسی یک عدد آنتی بیوتیک مصرف کنید.

چشم انداز بلند مدت

بیشتر عفونت های مثانه در 48 ساعت پس از مصرف آنتی بیوتیک مناسب کاهش می یابند. مهم است که تمام آنتی بیوتیک های تجویز شده مصرف شوند، حتی اگر احساس بهتر شدن می کنید.

بعضی از عفونت ها می توانند به علت مقاوم شدن باکتری ها به آنتی بیوتیک، درمان با تاخیر یا ناکافی یا سایر مسائل مربوط به سلامت، به کلیه ها گسترش پیدا کنند. اگر عفونت های مثانه مجدد و مکرر داشته باشید، مهم است که دکتر خود را ببینید.

گاهی اوقات به آزمایش های خاص نیاز می باشد تا مطمئن شوید سیستم ادراری شما سالم است. عفونت های مزمن نیازمند ترکیبی از درمان و اقدامات پیشگیرانه تر تهاجمی است.

در بعضی موارد ممکن است آنتی بیوتیک های طولانی مدت روزانه لازم باشد. فعال و پیگیر بودن در مورد جلوگیری و درمان عفونت های مثانه می تواند به کاهش وقوع آنها و همچنین درد و عوارض احتمالی همراه با آنها کمک کند.

هر چه زودتر و سریعتر پیگیری درمان عفونت باشید، احتمال این کمتر است که عفونت گسترش یابد و زودتر احساس بهتر شدن نمایید.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

فتق بیضه ها چیست؟

فتق یا هرنی به بیرون زدگی یا خارج شدن هر عضو بدن، از محل اصلی خود گفته می‌شود. در واقع تغییر محل اعضایی از بدن به حفره یا بافت مجاور که موجب تورم یا پارگی شود را فتق می‌گویند. بیماری فتق زمانی بروز می‌کند که یک ناحیه از یک عضو یا بافت از طریق یک لایه عضله ضعیف بیرون می‌زند.

چرا فتق ایجاد می‌شود؟

ریسک ابتلا به بیماری فتق با افزایش سن بیشتر شده و در مردان نسبت به زنان شایعتر است. هرنی یا فتق ممکن است مادرزادی باشد و معمولاً در پسرها و به علت نقص در سیر نزولی بیضه ایجاد می‌شود که ممکن است همراه با هیدروسل نیز باشد. از دلایل دیگر این بیماری می‌توان تحت فشار قرار گرفتن حفره شکمی را عنوان کرد. اگر به هر دلیلی فشار داخل شکم بیش از حد بالا رود ممکن است باعث پارگی پریتوان و فاسیا و عضلات شود و در پی آن فتق به وجود آید. سرفه‌های شدید و مزمن، برداشتن ناگهانی اجسام سنگین، بزرگی پروستات و بسیاری دیگر از عوامل تشدید کننده فشار بر شکم، می‌تواند ایجاد فتق نماید.در مواردی نیز هرنی به دنبال عمل های جراحی باز شکمی ایجاد می‌شود که به علت آسیب دیدگی عصب عضلات حین جراحی باعث شل شدن عضله و ایجاد فتق یا هرنی می‌شود.

علائم فتق

شایع‌ترین علامت فتق یک توده بیرون آمده در ناحیه آسیب دیده از بدن است. فتق ممکن است ایجاد دردهای بسیار شدید شکمی کند. همچنین با بروز مشکلات جدی دیگر ممکن است نیاز به جراحی اورژانسی پیدا کنید. از نشانه‌های دیگر این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

• بیرون زدگی یا بر آمدگی فتق که به رنگ قرمز، بنفش یا تیره باشد
• درد در ناحیه کشاله ران که با خم شدن یا بلند کردن اجسام سنگین بدتر می‌شود
• وجود توده یا برآمدگی دردناک در کشاله ران یا ناحیه شکمی
• وجود توده دردناک در ناحیه بیضه
• احساس سنگینی در شکم
• درد شکمی و تهوع

فتق در چه نواحی ایجاد می‌شود؟

• فتق انسزیونال که در محل عمل جراحی قبلی دیده می‌شود
• فتق بیضه یا بالای آن که فتق اینگوینال نامیده می‌شود
• فتق دور ناف

درمان فتق بیضه

روش درمانی هر فرد بسته به اندازه فتق و شدت علائم آن وابسته است و به تشخیص پزشک متخصص ممکن است از شخصی به شخص دیگر متفاوت باشد. پزشک ممکن است فتق شکمی بیمار را برای نشانه های احتمالی تحت نظر بگیرد.

درمان هایی که برای فتق شکمی که فتق بیضه هم شامل آن می‌شود عبارتند از:

1. تغییر سبگ زندگی
2. مصرف برخی دارو ها
3. جراحی

تغییر سبک زندگی

تغییرات در تغذیه می‌تواند تا حدودی علائم فتق را از بین ببرد ولی باعث بهبودی آن نمی‌شود. علاوه بر رعایت غذایی بیمار باید از دراز کشیدن و خم شدن پس از غذا خودداری کرده و همچنین وزن خود را متعادل نگه دارد. انجام برخی ورزش‌ها می‌تواند به تقویت ماهیچه‌های اطراف فتق کمک کند و علائم آزار دهنده فتق را کاهش دهد.

داروها

مصرف برخی داروها نیز می‌تواند به بهبود و درمان فتق کمک کند. البته این داروها حتماً باید توسط پزشک متخصص تجویز شود.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

بی خوابی و کم خوابی:علت ها و درمان

بی‌خوابی شایع‌ترین اختلال خواب است. بی‌خوابی زمانی رخ می‌دهد که فرد برای به خواب رفتن مشکل داشته یا، حتی زمانی که برای یک خواب کامل زمان کافی دارد، نتواند خواب خود را ادامه دهد. علل، علائم و شدت بی‌خوابی در افراد مختلف متفاوتند. بی‌خوابی شامل مشکل در به خواب رفتن، در خواب باقی ماندن در تمام طول شب و بیدار شدن صبح خیلی زود است. بی‌خوابی هم باعث آشفتگی خواب و هم باعث بروز برخی علائم در طول روز می‌شود. بی‌خوابی تقریباً می‌تواند بر تمامی جنبه‌های زندگی تأثیر بگذارد. تحقیقات نشان داده‌اند که بی‌خوابی بر عملکرد کاری تأثیر منفی می‌گذارد، قوه تصمیم‌گیری را دچار اخلال می‌کند و می‌تواند به روابط فرد آسیب بزند. در اکثر موارد، مبتلایان به بی‌خوابی کیفیت زندگی‌شان را بدتر از افراد عادی گزارش می‌کنند. اگر دست کم در سه ماهه گذشته دچار بی‌خوابی بوده‌اید (بی خوابی مزمن) باید به یک متخصص خواب مراجعه کنید. اگر هم کمتر از سه ماه بی‌خوابی دارید، دچار بی‌خوابی کوتاه مدت هستید، که در این صورت باید سعی کنید بهداشت خواب را رعایت نمایید، و اگر مشکلتان ظرف سه ماه رفع نشد، به یک متخصص خواب یا متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. بی‌خوابی در میان مبتلایان به اختلالات عصبی و اختلالات تحلیل برنده سیستم عصبی شایع است. ما در زمینه تشخیص و ارائه انواع مختلف درمان‌های اختلالات عصبی خواب از جمله نارکولپسی (حمله خواب)، صرع شبانه، حرکات دوره ای اندام در خواب و همچنین در تشخیص افتراقی حمله‌های تشنجی شبانه مهم می باشد.

1 انواع بی‌خوابی

1.1 بی‌خوابی کوتاه مدت 1.2 بی‌خوابی مزمن 2 علل و علائم 2.1 استرس 2.2 عارضه‌های پزشکی 2.3 اختلالات روانی 2.4 مصرف برخی داروها یا مواد مخدر 2.5 عوامل محیطی 2.6 عادات و سبک زندگی 3 تشخیص 4 درمان 4.1 داروها 4.2 بهداشت خواب 5 رفتار درمانی شناختی برای بی‌خوابی 5.1 ورزش انواع بی‌خوابی بی‌خوابی دارای دو نوع است که از لحاظ ترتیب رخ و طول مدت آشفتگی خواب، و همچنین علائم روزانه با یکدیگر تفاوت دارند.

آن‌ها عبارتند از: بی‌خوابی کوتاه مدت این نوع بی‌خوابی،که نهایتاً تا سه ماه طول می‌کشد، در 15 تا 20 درصد از افراد رخ می‌دهد. بی‌خوابی مزمن این نوع بی‌خوابی دست کم سه بار در هفته رخ داده و حداقل سه ماه طول می‌کشد. حدود 10 درصد از افراد به بی‌خوابی مزمن دچار هستند. علل و علائم 2 علل و علائم بی‌خوابی در افراد مختلف متفاوتند. علائم بی‌خوابی عبارتند از: خستگی مشکلات توجه، تمرکز یا حافظه (اختلال شناختی) داشتن عملکرد ضعیف در مدرسه یا سر کار دمدمی بودن یا زودرنجی خواب‌آلودگی در طول روز تحریک‌پذیری یا پرخاشگری نداشتن انرژی یا انگیزه افزایش خطاها یا حوادث نگرانی در مورد وضعیت خواب یا ناامیدی از بهبود آن بی‌خوابی اغلب با یک مشکل دیگر در ارتباط است. به ندرت پیش می‌آید که بی‌خوابی ناشی از عوامل دیگر نباشد یا عوامل دیگر آن را بدتر نکنند.

این عوامل عبارتند از: استرس این نوع استرس از موارد نسبتاً جزئی مانند استرس‌های کاری یا شخصی تا موارد شدیدتری مانند مرگ، طلاق یا از دست دادن شغل را در برمی‌گیرد. عارضه‌های پزشکی بسیاری از بیماری‌های جسمانی می‌توانند منجر به بی‌خوابی شوند. بی‌خوابی ناشی از عارضه‌های پزشکی بیشتر در میان سالخوردگان دیده می‌شود زیرا معمولاً با بالا رفتن سن مشکلات سلامتی مزمن نیز افزایش می‌یابند. شرایطی مانند بارداری، خصوصاً سه ماه سوم آن، یا یائسگی نیز می‌توانند باعث مشکلات خواب شوند. غالباً شدت و طول مدت بی‌خوابی به نوع عارضه پزشکی مربوطه بستگی دارد. تعداد زیادی از اختلالات یا عوامل دیگر نیز می‌توانند منجر به بی‌خوابی شوند، از جمله: عارضه‌هایی که باعث درد مزمن (مداوم) می‌شوند، مانند آرتروز و اختلالات سردرد عارضه‌هایی که تنفس را دشوار می‌کنند مانند آسم یا نارسایی قلبی پرکاری تیروئید اختلالات معده‌ای، روده‌ای، مانند سوزش سر دل سکته مغزی اختلالات خواب مانند سندرم پای بی‌قرار و مشکلات تنفسی مربوط به خواب یائسگی و گرگرفتگی اختلالات روانی رابطه میان خواب و سلامت روان پیچیده است. گاهی اوقات بی‌خوابی ناشی از یک اختلال سلامت روان است. اغلب، در افراد مبتلا به بی‌خوابی یک اختلال سلامت روان یافت می‌شود. افسردگی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های روانی و علت بسیاری از موارد بی‌خوابی است. مبتلایان به افسردگی اغلب برای به خواب رفتن یا باقی مانند در خواب با مشکل مواجهند. مشکل در به خواب رفتن در مبتلایان به اختلالات اضطراب نیز شایع است. سایر اختلالات خلقی مانند اختلال دوقطبی نیز می‌توانند باعث مشکلات خواب شوند. مصرف برخی داروها یا مواد مخدر بی‌خوابی می‌تواند به عنوان یکی از عوارض جانبی بسیاری از داروهای تجویزی یا بدون نسخه رخ دهد. داورهای سرماخوردگی و ضدحساسیت حاوی سودوافدرین بوده می‌توانند به خواب رفتن را دشوار کنند. داروهای ضدافسردگی و داروهای مورد استفاده برای اختلال بیش فعالی کمبود توجه عالی، فشار خون بالا یا پارکینسون نیز می‌توانند باعث بی‌خوابی شوند. مصرف الکل پیش از خواب می‌تواند باعث بیدار شدن مکرر از خواب در طول شب شود. همچنین توقف ناگهانی مصرف یک قرص خواب نیز باعث بی‌خواب می‌شود. داشتن حساسیت و آلرژی نسبت به برخی غذاها می‌تواند منجر به بی‌خوابی و بیدار شدن مکرر از خواب شبانه شود. عوامل محیطی گاهی اوقات محیطی که در آن می‌خوابید عامل بی‌خوابی است. عوامل مزاحمی مانند سرو صدا، نور یا دماهای شدید می‌توانند در خواب اختلال ایجاد کنند. قرارگیری طولانی مدت در معرض سموم و مواد شیمیایی نیز می‌تواند به خواب رفتن یا باقی ماندن در خواب را دشوار کند. عادات و سبک زندگی متغیر بودن برنامه خواب کارکنان شیفتی می‌تواند آن‌ها را دچار بی‌خوابی کند. تشخیص یک پزشک می‌تواند بی‌خوابی را تشخیص داده و با همکاری تیم متخصصین خواب آن را درمان کند. پیش از زمان مراجعه، پزشک از شما خواهد خواست به مدت دو هفته وقایع مربوط به خوابتان را در یک برگه ثبت کنید. برگه ثبت خواب، که زمان به خواب رفتن، زمان بیدار شدن و همچنین طول مدتی که در حین شب بیدار هستید در آن ثبت شده است، به پزشک کمک می‌کند تا از عادتان خوابتان مطلع شود. با توجه به این اطلاعات پزشک می‌تواند علت بی‌خوابی و گزینه درمانی مناسب شما را تعیین کند. پزشک علاوه بر آگاهی از تاریخچه پزشکیتان، باید از هرگونه دارویی که مصرف می‌کنید، از جمله داروهای بدون نسخه، اطلاع داشته باشد. همچنین اگر در زندگی‌تان حادثه‌ای رخ داده که شما را دچار استرس یا آسیب روحی کرده است، باید آن را با پزشک در میان بگذارید. پزشک برای آنالیز وضعیت سلامت روانی و عاطفی‌تان از شما یک آزمون کتبی به عمل می‌آورد. همچنین اگر احتمال دهد که بی‌خوابی ناشی از یک مشکل پزشکی است از شما آزمایش خون می‌گیرد. درمان درمان بی‌خوابی به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. معمولاً، پزشک برای بی‌خوابی مزمن هرگونه ترکیبی از درمان‌های زیر را توصیه می‌کند:

داروها عموماً برای درمان بی‌خوابی دارو تجویز می‌شود. قرص‌های خواب‌آوری که مشخصاً برای درمان بی‌خوابی تأیید شده‌اند داروهای هیپنوتیک نام دارند. البته ممکن است به مرور زمان نسبت به این داروها مقاوم شوید. برخی از داروهای تولید شده برای مشکلات دیگر، برای کمک به خواب نیز استفاده می‌شوند. پزشک می‌تواند تعیین کنند که کدام دارو برای شما بهتر است. داروها تنها باید تحت نظارت پزشک دارو مصرف شوند. اگر بی‌خوابی ناشی از یک عارضه پزشکی باشد، پزشک شما را جهت درمان عارضه پزشکی مذکور به یک متخصص معرفی می‌کند. معمولاً با بهبود عارضه پزشکی، بی‌خوابی نیز بهبود می‌یابد. همچنین اگر متخصص خواب احتمال دهد داروهایی که مصرف می‌کنید با بی‌خوابیتان در ارتباط است، آن‌ها را تغییر می‌دهد. بهداشت خواب در بسیاری از موارد بی‌خوابی مزمن، با رعایت بهداشت خواب و تغییر عادات خواب، بی‌خوابی نیز بهبود می‌یابد. بهداشت خواب به یک سری عادات و آداب هنگام خواب گفته می‌شود که شما می‌توانید هر شب آن‌ها را انجام داده و وضعیت خوابتان را بهبود دهید. رفتار درمانی شناختی برای بی‌خوابی رفتار درمانی شناختی برای بی‌خوابی، به افکار و رفتارهایی می‌پردازد که شما را از داشتن یک خواب خوب محروم می‌کنند. این روش همچنین به شما کمک می‌کند تا با یادگیری یک سری استراتژی‌های جدید وضعیت خوابتان را بهبود دهید. رفتار درمانی شناختی می‌تواند شامل تکنیک‌هایی برای کاهش استرس، ریلکسیشن و مدیریت برنامه زمان‌بندی خواب باشد. ورزش تمامی تحقیقات انجام شده نشان داده‌اند که وضعیت خواب مبتلایان به بی‌خوابی را به طور چشمگیری بهبود می‌دهد. در یکی از تحقیقات مشاهده شد که، مبتلایان به بی‌خوابی مزمن در روزهایی که یک ورزش هوازی با شدت متوسط (مانند راه رفتن) انجام می‌دادند، در مقایسه با روزهایی ورزش نمی‌کردند، زودتر به خواب رفته و مدت طولانی‌تری می‌خوابیدند. البته، ورزش‌های هوازی شدید (مانند دویدن) یا بلند کردن وزنه وضعیت خواب این افراد را بهبود ندادند.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

تاکنون احتمالا شاهد ایست قلبی کسی شده اید یا فیلمی را در این باره دیده اید که در برخورد با حادثه و مصدوم نمی دانید چکار باید بکنید. آموزش CPR برای هر کسی با هر سنی از ضروریات است.

احیای قلبی ریوی یا CPR چیست؟

احیای قلبی ریوی عبارت است از نجات جان بیمارانی که دچار ایست قلبی، تنفسی و مغزی شده اند بنابراین به اقداماتی که برای نجات جان این بیماران انجام می شود به اختصار CPR یا احیای قلبی ریوی گفته می شود. عبارت CPR مخفف کلمات Cardiopulmonary resuscitation است.

هدف از این کار حفظ خون و اکسیژن در بدن فردی است که تنفس و ضربان قلب وی متوقف شده است.

افراد آموزش دیده می توانند عملیات CPR را انجام دهند، تنفس مصنوعی و فشردن قفسه سینه کاری است که در زمان سی پی آر انجام می شود.

انجام CPR دارای گلدن تایم یا زمان حیاتی است؛

یعنی اگر در طی 4 تا 6 دقیقه پس از ایست قلبی این کار انجام شود از صدمات وارده به مغز در اثرهیپوکسی (کم اکسیژنی) جلوگیری می شود. در مطالعه ای ثابت شده است که انجام احیا قلبی ریوی ظرف مدت کمتر از 4 دقیقه از شروع ایست قلبی و تنفسی با موفقیت و نجات جان بیمار همراه است و چنانچه CPR بلافاصله بعد از افتادن بیمار به علت ایست قلبی ریوی شروع شود شانس زنده ماندن او 2 تا 3 برابر می شود.

در تمامی این موارد اثبات شده است که ثانیه به ثانیه می تواند در شانس زندگی بیمار اثر گذار باشد به طوری که احتمال موفقیت عملیات CPR با گذشت هر یک دقیقه از زمان ایست قلبی 7 تا 10 درصد کاهش می یابد.

البته طول این زمان طلایی بسته به علت مصدومیت بیمار متفاوت است. به طور مثال این زمان در فیبریلاسیون بطنی و آسیستولی (به انگلیسی: Asystole) – در این حالت عضله قلب هیچ گونه انقباضی ندارد – صفر دقیقه و در خفگی ها 5 تا 12 دقیقه است.

و در ادامه cpr

همچنین طی تحقیقات انجام شده نشان داده شده است که اگر پروسه ی CPR به طور صحیح و سریع انجام شود بیمار به احتمال 50 تا 75 درصد زنده می ماند چراکه تنها سرعت عمل مهم نیست بلکه باید CPR به روش صحیحی هم انجام شود تا نتیجه بخش باشد.‌

البته با وجود اهمیتی که این عمل دارد ممکن است بعضی افراد نسبت به آن رغبت نشان ندهند. این مورد می تواند در اثر عواملی مثل نگرانی از انتقال بیماری باشد. اما جای نگرانی نیست چراکه احتمال انتقال بیماری در این روش بسیار کم است.

اگر فرد آموزش ندیده ای این کار را انجام دهد ممکن است مشکلات بیشتری را برای بیمار به وجود بیاورد بنابراین اگر در مورد این کار آموزش ندیده اید و یا نحوه انجام آن را نمی دانید بهتر است که منتظر شوید تا فرد دیگری آن را انجام دهد.

مراحل انجام CPR به این شکل است

1. صحنه را بررسی کنید و مطمئن شوید که فرد در حالتی قرار گرفته تا بتواند کمک دریافت کند
2. شرایط پاسخگویی بیمار را بررسی کنید، اگر یک فرد بالغ است از وی بپرسید که حال او خوب است؟
   اگر با یک نوزاد طرف هستید به پای او ضربه بزنید و عکس‌العمل او را بررسی کنید
3. اگر فرد پاسخگو نیست سریعا با اورژانس تماس بگیرید و از کس دیگری نیز برای عملیات احیا کمک
   بگیرید، اگر تنها هستید و یا فردی که برای وی CPR انجام می دهید قربانی غرق شدن در آب بوده
   و یا یک کودک یک تا هشت ساله است ابتدا به مدت دو دقیقه CPR را انجام دهید و سپس با اورژانس
   تماس بگیرید.
4. اگر دستگاه AED در دسترس شما هست از آن دستگاه برای بررسی ریتم قلب استفاده کنید و اگر
   دستگاه در دسترس نیست وقت تلف نکنید کار احیا را شروع کنید.
5. عملیات فشردن قفسه سینه را شروع کنید، پس از 30 بار فشردن قفسه سینه (در جوانان به اندازه 5
   سانتیمتر و با دو دست، در کودکان 1 تا 8 سال با یک دست و 5 سانتیمتر فشار، در نوزادان به اندازه 3
   سانتیمتر و با دو انگشت) 2 عدد تنفس مصنوعی انجام دهید، این کار را با سرعت 100 تا 120 بار در
   دقیقه انجام دهید.

1. این کار را تا زمانی که فرد شروع به نفس کشیدن کند و یا اورژانس از راه برسد ادامه دهید

wikipedia

fa.wikipedia

آیا ناخن های شما یا اطرافیان شما کبود یا آبی رنگ است؟ پس حتما این مقاله را بخوانید.

در صورتی که یکی از ناخن ها به رنگ آبی یا کبود باشد، احتمالا در اثر ضربه دیدن و تجمع خون در زیر ناخن این تغییر رنگ اتفاق افتاده. با این حال، در صورتی که تمام ناخن ها آبی رنگ شوند سیانوز رخ داده و علامتی از یک مشکل زمینه ای به شمار می رود.

آبی شدن ناخن ها هنگامی بروز می دهد که اکسیژن کافی در خون وجود نداشته باشد. علاوه بر این موارد، عدم کفایت سیستم گردش خون، در رساندن خون به نواحی مختلف بدن نیز سبب بروز سیانوز می شود. آب و هوای سرد می تواند با تنگ کردن عروق خونی، گردش خون را به طور موقت با دشواری همراه کند.

بدن با پیشگیری از رسیدن خون فراوان به اندام های انتهایی سبب حفظ دمای بهینه در اندام های داخلی می شود. در صورتی که علت سیانوز سردی هوا باشد، رنگ ناخن ها پس از گرم کردن دست ها به حالت طبیعی باز خواهد گشت.

آمبولی ریوی به انسداد یکی از شریان های ریوی در اثر یک لخته خونی گفته می شود. این لخته معمولا از پا یا دیگر نواحی بدن به ریه ها رسیده و سبب انسدادی مرگ بار در مسیر جریان خون رونده به ریه می شود.

بیماری های مادر زادی قلبی

ناهنجاری های عروق و سلول های خونی

برخی مشکلات مرتبط با عروق و سلول های خونی نیز می توانند سبب آبی شدن ناخن ها شوند. این موارد به شرح زیر هستند:

1_ مت هموگلوبینمی

این بیماری سبب افزایش مقدار مت هموگلوبین می شود. این ماده نوعی هموگلوبین است که توانایی رهایش اکسیژن را ندارد. افراد ممکن است از بدو تولد یا پس از چندین سال زندگی به این بیماری دچار شوند. قرار گیری در معرض برخی مواد شیمیایی یا دارو هایی همچون آنتی بیوتیک ها و بی حس کننده های موضعی احتمال ابتلا را افزایش می دهد.

2_ مسمومیت با مونوکسید کربن

مونوکسید کربن توانایی هموگلوبین در اتصال به اکسیژن را کاهش می دهد.

3_ بیماری پلی سیتمی ورا

این نوع سرطان خون سبب تولید بیش از حد سلول های خونی در مغز استخوان می شود.

4_ پدیده رینود

افراد مبتلا به این وضعیت به دلیل اسپاسم عروق خونی دچار کمبود خون در نواحی انگشتان دست و پا می شوند.

تشخیص و درمان آبی شدن ناخن ها (کبودی)

پزشک با انجام یک معاینه فیزیکی از ناخن ها و بررسی چماقی شدن انگشتان، سیانوز را تشخیص می دهد. چماقی شدن انگشتان می تواند بیانگر ابتلا به مشکلات ریوی یا بیماری قلبی مادرزادی باشد. همچنین، پزشک فرد را از نظر علائم تنفسی یا قلبی نیز بررسی می کند. آزمایش های سنجش اکسیژن خون، کمک ویژه ای به تشخیص سیانوز می کنند.

پزشک با گرفتن نمونه خون شریانی از مقدار اکسیژن خون و سطح هموگلوبین آگاه می شود. همچنین، امکان دارد یک دستگاه کوچک به نام پالس اکسی متر به انگشت بیمار متصل شود تا مقدار اکسیژن خون به دست آید. این آزمایش ها علت ابتلا به سیانوز را مشخص می کنند. از آن جایی که سیانوز علامت یک بیماری زمینه ای است، هدف درمان رفع عامل آن است. بسته به علت آبی رنگ شدن ناخن ها، درمان ها می توانند شامل موارد زیر باشند:

• جراحی ترمیم بیماری قلبی مادرزادی
• درمان حمایتی با اکسیژن
• مصرف متیلن بلو برای رفع مت هموگلوبینمی
• دارو های شل کننده عروق خونی از جمله انواع ضد فشار خون و اختلال نعوظ

پزشکان اصلاح بلند مدت عادات روزانه را به افراد مبتلا به پدیده رینود توصیه می کنند. اجتناب از مصرف کافئین و نیکوتین مثالی از این توصیه هاست. درمان سیانوز چالش برانگیز بوده و گاهی اوقات چندین پزشک متخصص و تیم درمانی باید جهت مدیریت آن همکاری کنند.

آیا برای درمان سیانوز باید به پزشک مراجعه کنم؟

مراجعه به پزشک ضروری است. پزشک جهت احیای جریان خون بهینه به تمام نواحی بدن، علت زمینه ای سیانوز را شناسایی و درمان می کند. دریافت درمان فوری می تواند احتمال بروز هر گونه عوارض را کاهش داده و نتایج فرد را بهبود بخشد. در صورتی که سیانوز با علائمی همچون درد قفسه سینه، تنگی نفس، تعریق فراوان و گیجی همراه باشد، باید فورا با اورژانس 115 تماس گرفت. این علائم می توانند بیانگر یک وضعیت اورژانسی باشند.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

دراین بخش با یکی از بیماری‌های مغزی آشنا می شوید

بیماری مننژیت چیست؟ علایم, دلایل, پیشگیری و درمان آن

مننژیت بیماری ای است که درآن غشاء مننژ اطراف مغز و نخاع ملتهب می شود. ورم همراه با مننژیت اغلب باعث بروز نشانه های معمول بیماری مننژیت، شامل سردرد، طب و خشکی گردن می شود.

مننژیت در انواع ویروسی، باکتریایی، قارچی و غیره وجود دارد، اما عفونت های ویروسی معمولا شایع تر از سایر عفونت ها باعث ابتلای فرد به مننژیت می شوند. بسته به علت مننژیت ممکن است این بیماری بعد از چند هفته بهبود یافته و یا ممکن است زندگی فرد را تهدید نماید.

رایج‌ترین نشانه‌های مننژیت سردرد و خشکی گردن همراه با تب، گیجی یا هشیاری دگرگون شده، استفراغ، و ناتوانی در تحمل نور (نورهراسی) یا صداهای بلند (صداهراسی) می‌باشد. معمولاً در کودکان فقط نشانه‌های غیراختصاصی مانند تحریک‌پذیری و خواب‌آلودگی مشاهده می‌شود. اگر ضایعه پوستی مشاهده شود، ممکن است نشان دهندهعلت مشخصی برای مننژیت باشد؛ مثلاً، مننژیت در اثر باکتری مننژوکک ممکن است همراه با ضایعه پوستی مشخصی باشد.

مننژیت می‌تواند به دلیل نزدیکی التهاب به مغز و نخاع، زندگی بیمار را به خطر اندازد، بنابراین این بیماری را تحت عنوان فوریت پزشکی دسته بندی می‌کنند. اگر شک دارید که خود و یا یکی از اعضای خانواده تان دچار این بیماری شده اند، سریعا به بیمارستان مراجعه نمایید. درمان بموقع مننژیت باکتریایی جلوی بروز خیلی از عوارض جدی بیماری را می گیرد.

علایم بیماری مننژیت

اشتباه گرفتن علایم و نشانه های بیماری مننژیت با بیماری آنفلوانزا ممکن می باشد. علایم و نشانه های مننژیت در چند ساعت و یا بین 1 تا دو روز خود را نشان می دهند. علایم و نشانه هایی که در هرفرد بالای 2 سال ممکن است ظاهر شود، شامل:

• تب بالا و ناگهانی
• سردرد شدید
• خشکی گردن
• تهوع و استفراغ بهمراه سردرد
• گیجی و یا ناتوانی در تمرکز کردن
• تشنج
• خواب آلودگی و یا مشکل در بیدار شدن
• حساسیت به نور
• فقدان علاقه به خوردن و آشامیدن
• التهاب های پوستی در بعضی از انواع مننژیت

علایم بیماری مننژیت در کودکان شامل:

• تب بالا
• گریه‌ی پی در پی
• بی خواب و بی قراری شدید
• تغذیه ضعیف
• برآمدگی در قسمت نرم بالای سر کودک
• خشکی گردن و بدن کودک

کودکان مبتلا به مننژیت بسختی آرام می شوند و حتی زمانیکه بغلشان می کنید، شدیدتر گریه می کنند.

دلایل ابتلا به مننژیت

معمول ترین دلیل ابتلا به مننژیت عفونت های ویروسی بوده که معمولا بدون درمان بهبود می یابند. بعضی اوقات علت مننژیت عفونت باکتریایی است. یکی دیگر از دلایل مننژیت که اغلب کم تر رخ می دهد عفونت های قارچی می باشند. از آنجاییکه مننژیت باکتریایی از همه خطرناک تر بوده و باعث مشکلات جدی می شود، پیدا کردن منبع عفونت مننژیتی، یکی از مهم ترین بخش های برنامه درمانی مننژیت می باشد.

اغلب ویروس هایی که باعث مننژیت ویروسی می شوند، شامل آنتروویروس،ویروس هرپس سیمپلکس نوع 2، ویروس زونا (که به عامل آبله مرغان و زونا شناخته می‌شود)،ویروس ایدز و ویروس اوریون می باشند.

سایر مواردیکه بجز موارد ذکر شده می توانند فرد را دچار مننژیت نمایند، شامل مواد شیمیایی، آلرژی به بعضی از داروها، بعضی از انواع سرطان و بیماری های التهابی همچون سارکوئیدوز می باشند.

عوامل خطرزا

عوامل و مواردیکه می توانند خطر ابتلا به مننژیت را افزایش دهند شامل:

• – اگر شما یا کودکان یکی از نوبت های واکسن زدن را رد نمایید خطر ابتلای شما به بیماری مننژیت افزایش می یابد.
• – اغلب انواع مننژیت ویروسی در سنین قبل از 5 سال رخ می دهند و اکثر موارد مننژیت ویروسی در افراد زیر بیست سال را تحت تاثیر قرار می دهد.
• – داشنجویان ساکن در خوابگاه، پرسنل نظامی ساکن پایگاه های نظامی و کودکان مدرسه رو یا کودکانیکه در رورشگاه هستند، در خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری می باشند.
• –.اگر شما باردار هستید، در خطر بیشتری برای ابتلا به مننژیت قرار دارید
• – عواملی که سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار داده همچون بیماری ایدز، الکلی بودن، دیابت و … می تواند فرد را مستعد ابتلا به مننژیت نماید.

عوارض بیماری مننژیت

مننژیت می تواند عوارضی جدی در پی داشته باشد. هرچه مدت بیشتری شما یا کودکان دچار بیمرای مننژیت درمان نشده باشید، بیشتر در خطر عوارض آن از جمله تشنج و آسیب عصبی دائمی از جمله موارد زیر هستید. انواع آسیب های عصبی مننژیت می توانند، شامل:

• از دست دادن شنوایی
• مشکل حافظه
• ناتوانی در یادگیری
• آسیب مغزی
• مشکل در راه رفتن
• تشنج
• نارسایی کلیه
• شک
• مرگ

تشخیص بیماری مننژیت

پزشک یا پرستار شما را معاینه کرده و مواردی هچون ضربان قلب شما، تب، تغییر وضعیت ذهنی و خشکی گردن را چک می نماید. اگر پزشک به اینکه شما دچار مننژیت شده اید شک داشته باشد، از آزمایش مایع نخاعی و سایر آزمایش ها همچون کشت خون، اشعه ایکس قفسه سینه و سی تی اسکن سر استفاده می نماید.

درمان بیماری مننژیت

درمان این بیماری بسته به نوع مننژیت شما یا کودکتان متفاوت است.

درمان مننژیت باکتریایی

مننژیت حاد باکتریایی نیاز به درمان سریع با آنتی بیوتیک های داخل وریدی و داروهای کورتیزونی برای اطمینان از بهبود و کاهش عوارض آن همچون ورم مغذی و یا تشنج دارد. آنتی بیوتیک و یا ترکیب آنتی بیوتیکی و دارویی شما که پزشکتان برای شما انتخاب می کند، بسته به نوع عفونت متفاوت می باشد.

درمان مننژیت ویروسی

آنتی بیوتیک ها قادر به درمان مننژیت ویروسی نیستند و در بیشتر موارد مننژیت ویروسی خود بخود در طول چند هفته بهبود می یابد. درمان انواع ساده مننژیت ویروسی شامل:

• استراحت
• مصرف فراوان مایعات
• داروهای مسکن برای کاهش درد و تب

اگر علت مننژیت شما ویروس تب خال است، می شود از داروی ضد ویروسی استفاده نمود.

درمان سایر انواع مننژیت

اگر علت مننژیت شما معلوم نباشد، پزشکتان شروع به استفاده از درمان های ضدویروسی و آنتی بیوتیکی تا زمان مشخص شدن علت بیماری می کند.

مننژیت قارچی با داروهای ضدقارچ درمان می شود. البته این داروها اثرات جانبی جدی داشته و ممکن است شروع درمان با این داروها تا زمان تشخیص آزمایشگاهی مننژیت قارچی به تعویق افتد.

مننژیت مزمن بسته به علت آن که عموما عفونت قارچی هست، درمان می شود.

مننژیت های غیرعفونی که بعلت حساسیت و یا بیماری های خود ایمنی رخ داده اند را ممکن است با داروهای کورتیزونی درمان نمایند. در بعضی از موارد نیاز به درمان خاصی نبوده و بیماری خود بخود بهبود می یابد. در مننژیت مرتبط با سرطان نیز نیاز به درمان سرطان برای درمان مننژیت دارد.

پیشگیری از بیماری مننژیت

مننژیت باکتریایی و ویروسی واگیردار هستند، البته هیچکدام به واگیرداری سرماخوردگی یا آنفولانزا نیستند. احتمال انتقال هر دو از طریق ذرات ترشحات تنفسی در حین برخوردهای نزدیک مانند بوسیدن، عطسه یا سرفه کردن به طرف کسی وجود دارد، اما صرف تنفس هوایی که فرد مبتلا به مننژیت در آن نفس کشیده است باعث انتقال آن‌ها نمی‌شود. مننژیت ویروسی معمولاً توسط آنتروویروس‌ها به وجود می‌آید، و بیشتر از طریق آلودگی مدفوعی منتشر می‌شود. احتمال آلودگی را می‌توان با تغییر رفتارهای منجر به انتقال کاهش داد.

بعضی از انواع خاص واکسن ها می توانند از ابتلا به بعضی از مننژیت ها پیشگیری نمایند. این واکسن ها شامل:

• واکسن هموفیلوس (HiB vaccine) در کودکان جلوی شیوع یکی از انواع مننژیت باکتریایی را می گیرد.
• واکسن کونژوگه پنوموکوک (pneumococcal conjugate vaccine) نیز از سایر روش های موثر در پیشگیری از ابتلا به مننژیت پنوموکوکی می باشد.

افراد خانواده و کسانیکه رابطه نزدیکی با فرد مبتلا به مننژیت مننگوکوکی دارند، باید از داروهای آنتی بیوتیکی برای پیشگیری از ابتلایشان به این نوع مننژیت دریافت نمایند.

: واکسیناسیون مننگوکوکی برای افراد زیر توصیه می شود

• نوجوانان در سنین 11 تا 12 سال که وارد دبیرستان می شوند و تاکنون این واکسن را دریافت نکرده اند.
• همه دانشجویان سال اول دانشگاه که قصد اقامت در خوابگاه دارند.
• کودکان دو ساله و یا بزگتر که طحال نداشته و یا دچار سایر مشکلات سیستم ایمنی هستند.
• افرادیکه قصد سفر به کشورهایی دارند که مننگوکوک در آنجا شایع می باشد.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع

دانشگاه علوم پزشکی جهرم

شایع ترین بیماری های مغز و اعصاب

مسائل بیشماری در این دنیا وجود دارد که می تواند بر روی بدن انسان تاثیر بگذارد. این تاثیر می تواند بر روی مغز انسان هم اعمال شود و منجر به بیماری های مغز و اعصاب شود. در ادامه شایع ترین بیماری های مغزی خطرناک آمده است.

اینگونه بیماری ها، از مسیرهای گوناگونی بر روی مغز تاثیر می گذارند؛ فیزیکی، بیوشیمیایی یا راه های دیگر. در این شرایط، نتایج ایجاد شده مخرب بوده و کمک های پزشکی می بایست برای بیمار به انجام شود.

بیماری های مغز و اعصاب

در این مقاله، 10 بیماری رایج مغزی را برای برمی شماریم.

بیماری پارکینسون، جزء اولین بیماری های مغزی خطرناک دسته بندی می شود، در این بیماری سلولهای مغزی را که کنترل کننده حرکت هستند، تحت تاثیر قرار می دهد. باور عموم این است که این بیماری توسط کاهش سطح دوپامین مغز اتفاق می افتد. علائم گوناگونی برای این نوع بیماری وجود داشته اما به طور معمول بین سن 50 تا 60 سالگی آغاز می شود. علامت اولیه عموما وجود لرزش در دست، پا یا آرنج است. علائم دیگر شامل سفتی ماهیچه ها، مشکلات تعادلی در هنگام راه رفتن، حرکت آرام و دشوار شدن صحبت کردن و بلعیدن می باشد.

همچنین ممکن است لحظاتی وجود داشته باشد که فرد شروع به لرزش شدید کرده و توانایی راه رفتن را از دست می دهد. در برخی بیماران، بیماری پاکینسون پیشرفت کرده و رو به وخامت می گذارد، در سایرین شدت بیماری افزایش نمی یابد.

تومورهای مغزی وجود دارند، اما تنها برخی از آنها خطرناک محسوب می شوند. اگر چه همه تومورها کشنده نیستند ولی به هر حال یکی از بیماری های مغزی خطرناک همین تومورها هستند

فارغ از اینکه این تومورها مهاجرت کنند یا نه، باز هم می توانند یک تهدید به حساب بیایند. عمده دلایل ایجاد سرطان مغز هنوز ناشناخته باقی مانده است، اما تعدادی از دلایل آن یافته شده است. در حال حاضر، 23400 نوع سرطان وجود دارد که شروع آن در مغز است.

تشکیل تومور مغزی در هر سنی می تواند رخ دهد، اما احتمال آن در سنین بالاتر بیشتر است. علائم شامل مشکل بینایی، شنوایی، تکلم، تعادل، وجود سردرد، حملات ناگهانی، فلج عضلات صورت، و غیره است. پزشکان می بایست تشخیص دهند برای درمان و یا خارج کردن تومور بسته به شرایط بیمار از رادیوتراپی و یا جراحی استفاده کنند.

ام اس)

ام اس می تواند در بخش های گوناگونی از بدن شروع شود و علائم متفاوتی را ایجاد کند. ام اس انواع مختلفی دارد و نسبت به چگونگی حملات و یا عود شوندگی آن از دسته بیماری هایی است که گاها خطرناک هستند و در مواردی هم بیمار با کنترل علائم به زندگی عادی خویش می پردازد

این نوع بیماری های مغز اساسا در سنین 15 تا 60 سال رخ داده و زنان بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. MS یک بیماری خود ایمنی بوده که در نتیجه آن بدن خودش را مورد تهاجم قرار می دهد. هدف تخریب غلاف میلین اطراف اعصاب هستند. علائم شامل ضعف یا بی حسی در یک سمت بدن و سپس پیشرفت آن به سمت دیگر بدن است. سایر علائم شامل خستگی، لرزش، احساس سستی، لکنت زبان، دوبینی و دید کمتر احتمالی در یک چشم نسبت به چشم دیگر و غیره است. این افراد همچنین ممکن است مشکلاتی در روده ها و مثانه، عملکردهای جنسی، تغییرات روانی، فلج شدگی و علائم صرع را نیز تجربه کنند.

تشنج وجود دارد که رایج ترین آن تشنج گراندمال است. تشنج در مواردی می تواند زنگ خطر را به صدا در بیاورد و از دسته بیماری های مغزی خطرناک محسوب شود و در مواردی قابل کنترل است

در این نوع تشنج، فرد بیمار هوشیاری خود را از دست داده و معمولا غش می کند. سپس بدن فرد سفت شده و به دنبال آن حرکات تند و سریع ناگهانی و شدید در بدن ایجاد می شود و در نهایت فرد به حالت خواب و بیهوشی فرو می رود. عمده تشنج های دیگر منجر به غش کردن نشده اما کاملا می توان عدم هوشیاری یا خیره شدن چشم ها و مشاهده سفیدی آن ها را در افراد مبتلا شده مشاهده کرد و غالبا هیچ علائم دیگری ندارند. در تشنج جزئی، فرد هشیاری خود را حفظ کرده و ممکن است گاهی علائم حسی که به آن تشعشع نورانی می گویند را داشته باشد.

بیماری های بسیاری وجود دارند که می تواند منجر به ایجاد تشنج شود؛ ترومای سر، سرطان مغز، مشکلات ناشی از ترک الکل، خستگی ناشی از گرما، اوردوز ناشی از مصرف کافئین، اوردوز ناشی از مصرف استامینوفن و غیره.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منابع:

وبمد

خط سلامت

دستگاه های مورد استفاده در رادیولوژی

رادیولوژی یا علم تصویربرداری، شاخه‌ای از پزشکی است که با انرژی تابشی در تشخیص و درمان بیماری‌ها سر و کار دارد. رادیولوژی که همچنین به عنوان تصویربرداری تشخیصی نیز شناخته می‌شود، ابزاری است که پزشکان می‌توانند توسط آن، آنچه را که در بدن اتفاق می‌افتد دیده و درک کنند. قبل از ظهور رادیولوژی، فقط با مرگ بیمار، پزشکان می‌توانستند ارگان‌های داخلی را مورد بررسی قرار داد.

رادیولوژی یا تصویربرداری پزشکی چیست؟

دستگاه های رادیولوژی مجهز به اخرین تکنولوژی در سیستم تصاویر دیجیتال یعنی سیستم DDR می باشد.
این سیستم به واسطه مصرف اشعه بسیار کمتر و تصاویری با رزولوشن بسیار بالاتر، نقش قابل توجهی در کاهش دوز دریافتی اشعه توسط بیمار و نیز افزایش دقت تشخیصی ایفا می کند.
وجود قابلیت تهیه کلیشه full spine که در بررسی انحنا ستون فقرات کاربرد فراوانی دارد، از مزایا و قابلیت های مهم این دستگاه می باشد.
رادیولوژی دیجیتال (رادیوگرافی دیجیتال) در اکثر کشورهای جهان به تدریج جای تصویربرداری های سنتی با پرتوی ایکس (رادیولوژی با تیوب های low و فیلم) را گرفته است. با این وجود بر اساس آمار رسمی از 1300 مرکز رادیولوژی در کشور ٬ کمتر از 30 مرکز ٬ از رادیولوژی دیجیتال استفاده می نمایند که در این میان تنها مراکز معدودی دارای سیستم های رادیولوژی با فلت پنل و سایر دتکتور های تصویر برداری با اشعه ایکس هستند.

در رادیولوژی از اشعه استفاده شده و از تصاویر استفاده نمی‌شود. این نوع تصویربرداری مستقیماً از اشعه یونی استفاده می‌کند. به طور کلی می‌توان گفت رادیولوژی یک تخصص در پزشکی است که به تولید تصاویر داخلی بدن از طریق عوامل مختلف فیزیکی، میدان مغناطیسی و غیره می‌پردازد و از این تصاویر برای تشخیص و در حد کمتری برای پیش‌آگاهی و درمان بیماری‌ها استفاده می‌کند. هدف از رادیولوژی تشخیص مشکلات داخلی، جلوگیری از ایجاد صدمه و درد قبل از اینکه این بیماری خیلی جدی شود است؛ زیرا پزشکان را قادر می‌سازد تا بیماری‌ها را سریع‌تر و دقیق‌تر تشخیص دهند.

دستگاه رادیولوژی

اشعه ایکس یا رنتگن در طبیعت، زیاد وجود ندارد. برای کاربرد پزشکی این پرتوها باید به وسیله لامپ‌هایی که برای این منظور ساخته شده‌اند تولید شود. در لامپ مولد اشعه ایکس که شبیه لامپ‌های کاتودیک است، با بمباران الکترونی قطعه فلز مقاوم و کوچکی که از جنس تنگتن در قطبی از لامپ به نام کانون قرار دارد، ترازهای انرژی الکتریکی در این فلز به هم می‌خورد و انرژی ناشی از جابجایی الکترون‌ها به صورت اشعه ایکس بیرون می‌آید. الکترون‌هایی که مورد استفاده قرار می‌گیرند از سیم‌پیچ کوچکی در قطب منفی لامپ تولید می‌شوند و به کمک خلأ درون لامپ و تحت تأثیر اختلاف پتانسیل که از یک ژنراتور تولید می‌شود، به کانون لامپ برخورد می‌کنند.

دستگاه‌های مورد استفاده در رادیولوژی

دستگاه‌هایی که با اشعه ایکس کار می‌کنند.

• X-Ray: این دستگاه معمولاً در تشخیص بیماری‌های استخوان و ریه استفاده می‌شود.
• ماموگرافی: این دستگاه اغلب در تشخیص بیماری‌های سینه استفاده می‌شود. همچنین بعد از 40 سالگی به عنوان یک ابزار غربالگری از آن استفاده می‌شود.
• تراکم سنجی استخوان: این دستگاه اغلب در تشخیص پوکی استخوان استفاده می‌شود. دستگاه، میزان تراکم استخوان در بیمار را اندازه‌گیری می‌کند.
• توموگرافی کامپیوتری CT: برای تشخیص بیماری‌های کل بدن استفاده می‌شود.
• آنژیوگرافی: برای تشخیص بیماری‌های عروقی استفاده می‌شود. درمان بیماری‌های عروقی نیز با دستگاه آنژیوگرافی انجام می‌شود. از تجهیزات مختلفی برای ورود به ورید استفاده می‌شود. سپس با داخل شدن داروها به داخل ورید، رگ قابل‌مشاهده است.

دستگاه‌هایی که با امواج صوتی کار می‌کنند:

• سونوگرافی: متداول‌ترین وسیله پزشکی در درمان بیماری اندام‌های شکم است. همچنین این دستگاه در نظارت بر بارداری استفاده می‌شود و ضرری برای بیمار ندارد.
• سونوگرافی داپلر رنگی: در تشخیص بیماری‌های عروقی استفاده می‌شود. همچنین به وسیله آن، خونرسانی بسیاری از اندام‌ها نیز ارزیابی می‌شود. از این سونوگرافی در بارداری نیز استفاده می‌شود.

دستگاه‌هایی که با امواج فرکانس رادیویی کار می‌کنند:

• MRI: این دستگاه، برای تشخیص بیماری‌های تمام ساختارهای بدن، به ویژه ساختارهای رباط‌های مغزی و عضلانی استفاده می‌شود. همچنین در بررسی اندام‌های شکم به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.

عملکرد دستگاه رادیولوژی

پرتو ایکس ری اولیه

منبع اشعه ایکس لوله اشعه ایکس است. اشعه ایکس در یک منطقه بسیار کوچک در داخل لوله تشکیل می‌شود. از این مرحله، اشعه ایکس به فضا منحرف می‌شود. لوله اشعه ایکس توسط یک محفظه لوله سرب‌دار احاطه شده است. قسمتی از اشعه ایکس پراکنده توسط محفظه لوله جذب می‌شود. اشعه ایکس ایجاد شده، از طریق شکافی به نام درگاه لوله از محفظه خارج می‌شود. تابشی که از لوله خارج می‌شود، تابش اولیه نامیده می‌شود.

به ناحیه مربعی اشعه ایکس که به بیمار و میز اشعه ایکس برخورد می‌کند، میدان تابش گفته می‌شود. یک خط خیالی در مرکز پرتوی اشعه ایکس و عمود بر محور طولانی لوله اشعه ایکس، اشعه مرکزی نامیده می‌شود. اشعه مرکزی در موقعیت‌یابی بیمار مهم است؛ زیرا از این نقطه برای تراز کردن لوله اشعه ایکس با قسمت موردنظر از بدن بیمار، استفاده می‌شود.

عبور اشعه از بدن بیمار

طی قرار گرفتن در معرض رادیوگرافی، اشعه ایکس از لوله از طریق بیمار به گیرنده تصویر (IR) هدایت می‌شود. با عبور اشعه ایکس از بدن بیمار، برخی از آنها توسط بیمار جذب می‌شوند و برخی دیگر جذب نمی‌شوند. ساختارهای آناتومیک که دارای تراکم (جرم) بافتی بیشتری هستند، مانند استخوان، تابش بیشتری نسبت به بافت کم چگال، مانند عضله جذب می‌کنند.

این مرحله منجر به تابش الگویی با شدت متفاوت در پرتو اشعه ایکس از طرف بدن بیمار می‌شود. به این تابش، تابش باقی‌مانده یا تابش خروجی می‌گویند. این تابش در نهایت به IR منتقل می‌شود. اکنون IR شامل یک «تصویر دیده نشده» به نام تصویر نهفته است. این تصویر تا زمان پردازش در فسفرهای IR ذخیره می‌شود. در مرحله پردازش، تصویر پنهان به یک تصویر قابل مشاهده تبدیل خواهد شد.

سیستم گیرنده تصویر

سیستم IR شامل یک کاست است که حاوی صفحه تصویربرداری فسفر است. امروزه در بخش رادیولوژی، IR بخشی از سیستم تصویربرداری دیجیتال است. این کاست حاوی صفحه‌ای با فسفرهای خاص است که تصویر اشعه ایکس را تا زمان پردازش ذخیره می‌کند. کاست از فسفرهای صفحه در برابر آسیب و آلودگی محافظت می‌کند. صفحات IR در اندازه‌های استاندارد ارائه می‌شوند.

نحوه انجام رادیولوژی

بعد از اینکه تکنیسین رادیولوژی بیمار را در وضعیت مناسب قرار داد و اندامی که قرار است تصویربرداری کند را عکسبرداری کرد، او را در وضعیت مناسبی قرار می‌دهد. بعد از آن یک صفحه فلزی که مخصوص فیلم رادیولوژی می‌باشد را زیر اندام یا کنار آن قرار می‌دهد که به آن صفحه کاست Cassette می‌گویند. در مرحله بعد منبع اشعه ایکس که بر روی دسته فلزی خاصی قرار گرفته را در نزدیکی اندام قرار می‌دهد به طوری که قسمتی از اندام که نیاز به تصویربرداری دارد بین منبع اشعه ایکس و کاست قرار گیرد. از بیمار خواسته می‌شود تا در همین وضعیت بی‌حرکت باقی بماند.

تکنسین رادیولوژی اتاق را ترک کرده و در اتاق مجاور کلید تولید اشعه ایکس را می‌فشارد. تابش اشعه ایکس به اندام مورد نظر در کسری از ثانیه صورت می‌گیرد. در بسیاری اوقات عکس‌برداری از اندام در دو یا چند جهت انجام می‌شود به این معنی که چند عکس از اندام از زاویه‌های مختلف گرفته می‌شود. در این موارد تکنسین رادیولوژی مجدداً اندام را در وضعیت دیگری قرار داده و مراحل قبل را تکرار می‌کند. از بیمار خواسته می‌شود تا در اتاق دیگری منتظر بماند. در این فاصله زمانی فیلمرادیولوژی به اصطلاح ظاهر می‌شود یعنی فرآیندهای شیمیایی بر روی آن صورت می‌گیرد تا تصویر ایجاد شده بر روی آن قابل دیدن شود. در صورتی که کیفیت تصویر تهیه شده در حد مطلوب بود به بیمار اجازه داده می‌شود تا بخش رادیولوژی را ترک کند.

مزایای رادیولوژی

با استفاده از انواع روش‌های تصویربرداری و رادیولوژی می‌توان بسیاری از بیماری‌ها را در سریع‌ترین زمان و با دقیق‌ترین روش‌ها تشخیص داد. از جمله بیماری‌ها و مشکلاتی که با تصویربرداری از بدن قابل تشخیص است می‌توان به بیماری‌های قلبی و عروقی، انواع سرطان‌ها، بیماری‌های ریوی، شکستگی استخوان و… اشاره کرد.

تشخیص بسیاری از بیماری‌ها بدون استفاده از رادیولوژی امکان‌پذیر نیست و در بعضی از مواقع عدم استفاده از آن، تشخیص را برای پزشک بسیار دشوار می‌کند. یکی دیگر از مزایای استفاده از رادیولوژی، تشخیص و نحوه عملکرد بدن پس از درمان و یا عمل جراحی و بررسی میزان موفقیت آن است. استفاده از رادیولوژی به پزشک این امکان را می‌دهد تا انواع مشکلات داخلی را تشخیص داده و در صورت نیاز به جراحی، این کار را انجام دهد. همچنین استفاده از تصویربرداری برای بیماران اورژانسی از اهمیت خاصی برخوردار است.

عوارض جانبی رادیولوژی

در مورد عوارض رادیولوژی می‌توان گفت که به دلیل استفاده از درصد پایینی از اشعه ایکس، دارای کمترین میزان خطر است و مزایای آن نسبت به عوارض خود به مراتب بیشتر است و به همین دلیل تنها برای خانم‌های باردار منع استفاده دارد.

میزان تاثیر دستگاه رادیولوژی بر کیفیت و دقت تصاویر به چه میزان است؟

یکی از عوامل مهم در تشخیص هرچه بهتر بیماری کیفیت و دقت بالای دستگاه می باشد.

رادیوگرافی شکم برای تشخیص سنگ های کلیوی و رادیوگرافی ستون فقرات کمری بهتر است با امادگی قبلی انجام شوند تا روده ها از گاز و مدفوع خالی بوده و ارزش تشخیصی تصاویر افزایش خواهد یافت. چنین عکس هایی در مواقع ضروری بدون امادگی نیز انجام می گردتد.
رادیوگرافیهای خود را دور نریزید! چه بسا سالها بعد، مقایسه عکس های جدیدی که خواهید گرفت با با عکس های قبلی بسیار کمک کننده و تشخیصی باشد. در اینده ای نزدیک تصاویر دیجیتال جای عکس های فعلی رادیوگرافی را خواهد گرفت. لیکن در حال حاضر در کشور ما به علت هزینه بسیار بالا هم برای پزشکان و هم برای بیماران این پدیده فراگیر نشده است.
در رادیولوژی تمام دیجیتال نسبت به رادیولوژی سنتی ضریب خطا بسیار پایین تر می باشد زیرا بر اساس نرم افزار داخلی دستگاه دز اشعه و تمامی کمیت های تصویر برداری بصورت خودکار (یا نیمه خودکار) تنظیم و بهینه شده و اثر نقش بسته بر روی دتکتور بطور همزمان شدت پرتو خروجی از تیوپ رادیولوژی را کنترل می نماید. این خود باعث می شود علاوه بر کاهش دز اشعه و حذف تعداد دفعات تکرار تصویر برداری ٬ تصویر بسیار مطلوبی ایجاد شود همچنین بر اساس مشخصات دتکتور مورد استفاده در این سیستم ها ٬ نرم افزار داخلی سیستم بصورت خودکار اقدام به اصلاح تصویر خروجی از دتکتور می نماید تا تصویری در نهایت دقت و کیفیت ایجاد شود. البته بجز امکانات تغییر و اصلاح نرم افزاری بر روی تصاویر و کمی بهتر شدن کیفیت آنها (به دلیل ماهیت کاست های CR) شاهد بهینه شدن تابش پرتو ایکس (در نتیجه کاهش دز دریافتی بیمار) و کنترل همزمان بر روی تصویر در حال ثبت در سیستم های سی ار نمی باشیم.

پشتیبانی از سیستم Pacs و (picture archiving communication systems):

این سیستم شامل تجهیزات نرم افزاری و سخت افزاری جهت ایجاد یک شبکه داخلی بین تمامی تجهیزات تصویر برداری در مرکز درمانی ٬ سیستم ذخیره و آرشیو تصاویر با فرمت دایکام (که خود شامل مکانی امن دارای حجم بسیار بالایی از حافظه سخت افزاری (Hard Disc) جهت ذخیره تصاویر و سایر مشخصات بیماران می باشد) ٬ ارتباط با محل مشاهده و تفسیر تصاویر گرفته شده (Work Station) و در نهایت قابلیت تبادل اطلاعات تصاویر با سایر مراکز درمانی و اینترنت می باشد. این سیستم در محیطی امن (جلوگیری از احتمال هرگونه دستکاری در تصاویر رادیوگرافی بخصوص در پزشکی قانونی جهت ارائه به مراکز قانونی توسط حفظ و نگهداری اصل تصاویر در مرکز تصویر برداری) امکان مشاهده و دسترسی پزشکان به تصاویر و سابقه بیماران را بصورت آنلاین (که نیازمند خطوط پر سرعت اینترنتی میی باشد) ٬ فراهم می آورد.
البته این در صورتی است که تمامی مراکز درمانی در سطح کشور به این سیستم مجهز و آنرا پشتیبانی نمایند زیرا اصولا این سیستم بصورت یک سیستم یکپارچه بین مراکز درمانی طراحی شده است.
● با حذف فیلم در رادیوگرافی دیجیتال ٬ هزینه تهیه فیلم رادیولوژی ٬ دارو های ظهور و ثبوت فیلم ٬ خرید و نصب تجهیزاتی نظیر پاس کاست ٬ دستگاه ظهور و ثبوت فیلم (پروسسورها) و آلودگی های زیستی ناشی از فیلم های رادیولوژی کاهش می یابد.
● با استفاده از رادیولوژی دیجیتال فاصله زمانی بین اقدام جهت تصویر برداری و تحویل تصویر نهایی رادیولوژی بسیار کاهش می یابد. از اینرو این سیستم ها جهت استفاده در موارد اورژانس بسیار مناسب خواهند بود.

سی تی اسکن و MRIتکمیل می گردد. هیچ کدام از موارد فوق به تنهایی برای تشخیص نهایی کافی نمی باشد. تفسیر رادیوگرافی در کنار علایم بالینی و معاینات بیمار ارزشمند است. از رادیوگرافی خود به تنهایی انتظار تشخیص نهایی را نداشته باشید رادیولوژی گلستان با انجام کنترل دوره ای و منظم دستگاه ها و محیط از نظر کیفیت و میزان اشعه، شرایطی مناسب از تصویربرداری و امنیت اشعه برای بیماران و پرسنل خود فراهم نموده است

اجزای دستگاه رادیولوژی

کولیماتور

وسیله ای است برای محدود کردن اشعه ایکس به کار می رود. به خروجی تیوب اشعه ایکس در محفظه تیوب وصل می شود تا اندازه و شکل شعاع اشعه ایکس را تنظیم کند. کلیماتور دارای دو دریچه است می تواند با بازو بسته شدن و محدوده و تابش اشعه ایکس را تغییر دهد. هر دریچه شامل چهار صفحه سربی است که به صورت زوجهابی مستقل حرکت می کنند.

محفظه تیوپ

از جنس فولاد بوده که مملو از روغن است و حباب شیشه ای را دربرمی گیرد. این محفظه محلی برای اتصال کابلهای فشار قوی داشته و دارای پایه ای است که تیوپ را نگه می دارد.

حفاظ لامپ و کابلهای فشار قوی

به دلیل ساطع شدن اشعه ایکس در تمام جهات از لامپ مولد با شدت تقریباً یکسان و اینکه بسیاری از این تشعشعات اکسپوژر غیر ضروری برای بیماران و پرسنل ایجاد می کند، و کیفیت فیلم را نیز کاهش می دهد، حفاظ فلزی لامپ این قسمت از اشعه اضافی و اشعه های پراکنده شده را جذب می کند.

تخت رادیوگرافی

تختهای رادیوگرافی درطرح های مختلف ساخته می شوند که می توانند بدون بوکی یا با بوکی باشند. تمام تختهای با بوکی رادیولوژی در زیر سطح رویی یک قسمت برای تعبیه شدن بوکی دارند. هر بوکی شامل یک محل برای قرارگرفتن کاست و یک محل درروی کاست برای قرار گرفتن گرید هستند. این وسیله توسط دکتر بوکی (Gustave Bucky) در سال 1913 اختراع گردید و هنوز موثرترین راه جهت حذف پرتوهای ثانویه ناشی از میدانهای بزرگ رادیوگرافی محسوب می گردد.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

​