نگاهی جامع به تست تشخیصی آمنیوسنتز در دوره بارداری

مروری بر تست تشخیصی آمنیوسنتز در دوران بارداری

گردآوری شده توسط: رضا رحیمی

مروری بر تست تشخیصی آمنیوسنتز در دوران بارداری

آمنیوسنتز یک روش تشخیص پیش از تولد می باشد که طی آن مقدار کمی از مایع آمنیوتیک کشیده می شود و غالباً جهت بررسی اختلالات کروموزومی به آزمایشگاه ژنتیک ارسال می گردد.

مایع آمنیوتیک مایعی است که جنین را احاطه کرده است و در خلال رشد جنین، سلولهایی از بدن وی جدا شده و به درون مایع آمنیون وارد می شود.

با بررسی سلول های جنینی موجود در مایع آمنیوتیک که از همان ترکیب ژنتیکی جنین برخوردارند به روش های مختلف (از جمله فول کاریوتایپ معمولی، فول کاریوتایپ با رزولیشن بالا، Array CGH و...)، تشخیص اختلالات ژنتیکی میسر می باشد.

• در چه مواردی انجام آمنیوسنتز لازم است؟

1) سن بالاتر از 35 سال مادر در زمان زایمان

2) سطح غیر طبیعی مارکرهای بیوشیمیایی در تست های غربالگری

3) نتایج غیر طبیعی در سونوگرافی

4) احتمال وجود نوعی بیماری ژنتیکی قابل تشخیص در جنین (بشرط آنکه نوع اختلال و موتاسیون آن قبل از بارداری و یا در ابتدای بارداری تشخیص و تایید شده باشد)

5) وجود سابقه نقص لوله عصبی (NTD) در بارداری های قبلی

6) وجود سابقه اختلالات کروموزومی (نظیر سندرم داون) در بارداری های قبلی

7) در مواردی که والدین حامل ناهنجاری کروموزومی باشند.

شایع ترین بررسی که بر روی نمونه مایع آمنیوتیک انجام می شود، بررسی وجود اختلالات کروموزومی می باشد.

اما باید توجه داشت که علاوه بر ناهنجاری های کروموزومی، تشخیص اختلالات تک ژنی نیز بوسیله آمنیوسنتز ممکن است.

در اینگونه موارد حتماً باید پیش از بارداری (یا در ابتدای بارداری) وضعیت ناقلی والدین و نوع جهش مشخص شده باشد تا زمان کافی جهت انجام این مراحل در اختیار داشته باشیم.

از کاربرد های دیگر آمنیوسنتز می توان به تشخیص نقائص لوله عصبی (مانند اسپاینا بیفیدا و آننسفالی) از طریق سنجش سطح آلفا فیتوپروتئین مایع آمنیوتیک اشاره کرد.

• زمان مناسب جهت انجام آمنیوسنتز: زمان مناسب جهت انجام آمنیوسنتز از هفته 14 تا 20 بارداری می باشد.

هر چند که در صورت لزوم پس از این زمان نیز قابل انجام است.

ولی با توجه به اینکه در ایران تنها در بارداری های کمتر از چهار ماه کامل (19 هفته) مجوز ختم بارداری توسط پزشکی قانونی صادر می گردد، لذا توصیه می شود که پیش از پایان هفته شانزدهم نسبت به انجام این آزمایش اقدام گردد.

- روش انجام کار: آمنیوسنتز فرایندی سرپایی است و نیاز به بستری ندارد و خانم باردار پس از نمونه گیری بلافاصله به منزل خواهد رفت.

- برای انجام آن نیاز به ناشتایی نیست و حتی غالباً توصیه می شود که مادر غذای سبکی خورده باشد.

کل روند انجام کار حدود 20- 15 دقیقه و کشیدن نمونه معمولاً کمتر از یک دقیقه به طول می انجامد. توصیه می شود،

توصیه هایی جهت جلوگیری از سقط در آمنیوسنتز:

1- استراحت مطلق حداقل به مدت 3 روز

2- در زمان نمونه گیری فردی جهت همراهی، حمایت عاطفی و رساندن مادر به منزل در کنار وی حضور داشته باشد.

3- داشتن یک همراه (مادر، خواهر، فرزند بزرگ یا همسر) در زمان استراحت مطلق

4- استفاده از داروی آنتی بیوتیک تجویز شده توسط پزشک به مدت 3 روز

5- استفاده از قرص یا شیاف تجویز شده جهت جلوگیری از انقباضات رحمی و درد

6- برای مادران با گروههای خونی Rh منفی در صورت مثبت بودن گروه خونی همسر، تزریق آمپول روگام در 24 ساعت اول پس از نمونه گیری

7- ادامه استفاده از داروهای تجویز شده توسط پزشک زنان (مانند ویتامینها)

8- انجام استحمام در روز چهارم پس از نمونه گیری (دوش کوتاه ده دقیقه ای)

9- ادای نماز واجب در حالت خوابیده یا نشسته

10- خوردن غذای کم حجم و مقوی به مدت یک هفته پس از نمونه گیری

11- خوردن روزانه یک کاسه سوپ یا آش (بدون حبوبات) و روزانه دو لیوان شیر

12- انجام سونوگرافی سه/چهار بعدی در پایان هفته هجدهم برای بررسی آنومالیهای احتمالی جنین

13- مرخصی استعالجی به مدت پنج روز کاری پس از نمونه برداری

حالا در این بخش به شکل جامع به بررسی آمنیوسنتز می پردازیم تا دانش ما دراین باره افزایش تکمیلی پیدا بکند.

آمنیوسنتز روشی است که در آن مایع آمنیوتیک برای آزمایش یا درمان از رحم خارج می‌شود.

آمنیوسنتز روشی است که در آن مایع آمنیوتیک برای آزمایش یا درمان از رحم خارج می‌شود.مایع آمنیوتیک مایعی است که در دوران بارداری کودک را احاطه کرده و از آن محافظت می‌کند. این مایع حاوی سلول‌های جنینی و پروتئین‌های مختلف است. اگرچه روش آمنیوسنتز می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد سلامت کودک شما ارائه دهد، درک خطرات و عوارض آمنیوسنتز اهمیت بالایی دارند و کمک می‌کند برای نتایج آماده باشید.

آمنیوسنتز را می‌توان به دلایل مختلفی انجام داد. از جمله دلایلی که پزشک انجام این روش را درخواست می‌کند، می‌تواند موارد زیر باشد:چرا آمنیوسنتز انجام می‌شود؟

1) آزمایش ژنتیک: آمنیوسنتز ژنتیکی شامل نمونه برداری از مایع آمنیوتیک و آزمایش آن برای شرایط خاص مانند سندرم داون است.

2) آزمایش ریه جنین: آزمایش میزان بلوغ ریه جنین شامل نمونه برداری از مایع آمنیوتیک است. در نهایت پس از آزمایش آن، تعیین می‌شود که آیا ریه‌های نوزاد به اندازه کافی برای تولد بالغ هستند یا خیر.

3) تشخیص عفونت جنین: گاهی اوقات، آمنیوسنتز برای ارزیابی عفونت یا سایر بیماری‌ها در نوزاد استفاده می‌شود. این روش همچنین می‌تواند برای ارزیابی شدت کم خونی در نوزادانی که حساسیت Rh دارند انجام شود. حساسیت Rh یک وضعیت غیر معمول که در آن سیستم ایمنی مادر آنتی بادی‌هایی را علیه پروتئین خاصی روی سطح سلول‌های خونی نوزاد تولید می‌کند.

4) درمان: اگر در دوران بارداری بیش از حد مایع آمنیوتیک تولید شود (پلی هیدرآمنیوس)، آمنیوسنتز ممکن است برای تخلیه مایع آمنیوتیک اضافی از رحم انجام شود.

5) بررسی نسبت پدری و مادری(Paternity testing): آمنیوسنتز می‌تواند DNA را از جنین جمع آوری کند. این نمونه می‌تواند با DNA والد احتمالی مقایسه شود.

آمنیوسنتز ژنتیکی، می‌تواند اطلاعاتی در مورد ساختار ژنتیکی کودک ارائه دهد. به طور کلی، آمنیوسنتز ژنتیکی زمانی درخواست می‌شود که نتایج آزمایش اهمیت بالایی داشته باشند و تاثیر قابل توجهی بر مدیریت بارداری یا تمایل شما به ادامه بارداری داشته باشد.آمنیوسنتز ژنتیکی

آمنیوسنتز ژنتیکی معمولا بین هفته‌های 15 تا 20 بارداری انجام می‌شود. آمنیوسنتز انجام شده قبل از هفته 15 بارداری با نرخ بالاتری از عوارض همراه است. ممکن است این روش به دلایل زیر درخواست شود:

• نتایج آزمایش غربالگری قبل از تولد مثبت شده است: اگر نتایج یک آزمایش غربالگری، مانند غربالگری سه ماهه اول بارداری یا غربالگری DNA بدون سلول قبل از تولد، مثبت یا نگران کننده باشد، ممکن است برای تایید یا رد تشخیص، آمنیوسنتز پیشنهاد شود.
• در بارداری قبلی یک بیماری کروموزومی یا نقص لوله عصبی مشاهده شده است: اگر حاملگی قبلی تحت تأثیر شرایطی مانند سندرم داون یا نقص لوله عصبی باشد، ممکن است ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما آمنیوسنتز را برای تایید یا رد این اختلالات پیشنهاد کند. نقص لوله عصبی یک بیماری جدی است که بر مغز یا نخاع کودک تأثیرات خطرناکی می‌گذارد.
• بارداری در سن بالای 35 سال اتفاق افتاده است: نوزادانی که از زنان 35 سال و بالاتر متولد می‌شوند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های کروموزومی مانند سندرم داون هستند. ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما ممکن است آمنیوسنتز را برای رد این شرایط پیشنهاد کند.
• داشتن سابقه خانوادگی یک بیماری ژنتیکی خاص یا والد یا والدینی که ناقل یک بیماری ژنتیکی شناخته شده‌اند: علاوه بر شناسایی سندرم داون و نقص لوله عصبی اسپینا بیفیدا، آمنیوسنتز می‌تواند برای تشخیص بسیاری از بیماری‌های ژنتیکی دیگر مانند فیبروز کیستیک استفاده شود.
• یافته های غیر طبیعی در سونوگرافی: ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما ممکن است آمنیوسنتز را برای تشخیص یا رد شرایط ژنتیکی مرتبط با یافته‌های غیر طبیعی سونوگرافی، توصیه کند.

آمنیوسنتز بلوغ ریه جنین می‌تواند تعیین کند که آیا ریه‌های نوزاد برای تولد آماده هستند یا خیر. این نوع آمنیوسنتز تنها در صورتی انجام می‌شود که زایمان زودهنگام، چه از طریق القاء یا سزارین، برای جلوگیری از عوارض بارداری برای مادر و در شرایط غیر اورژانسی در نظر گرفته شود. معمولا بین هفته‌های 32 تا 39 بارداری انجام می‌شود. در اوایل هفته 32، بعید است که ریه‌های نوزاد به طور کامل رشد کنند.آمنیوسنتز بلوغ ریه جنین

با این حال، آمنیوسنتز برای همه مناسب نیست. اگر عفونتی مانند HIV/AIDS، هپاتیتB یا هپاتیت C داشته باشید، ممکن است ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما از انجام آمنیوسنتز جلوگیری کند. زیرا، این عفونت‌ها می‌توانند در طول آمنیوسنتز به کودک شما منتقل شوند.

عوارض و خطرات آمنیوسنتز

آمنیوسنتز خطرات مختلفی دارد، از جمله:

• نشت مایع آمنیوتیک: به ندرت، مایع آمنیوتیک پس از آمنیوسنتز از طریق واژن نشت می‌کند. با این حال، در بیشتر موارد مقدار مایع از دست رفته اندک است و در عرض یک هفته متوقف می‌شود و احتمالاً بارداری به طور طبیعی ادامه می‌یابد.
• سقط جنین: آمنیوسنتز سه ماهه دوم با خطر خفیف سقط جنین، حدود 0.1 تا 0.3 درصد، همراه است. تحقیقات نشان می‌دهد که خطر از دست دادن بارداری برای آمنیوسنتز انجام شده قبل از هفته 15 بارداری بیشتر است.
• آسیب دیدن کودک: در طول آمنیوسنتز، کودک ممکن است دست یا پای خود را در مسیر سوزن حرکت دهد. با این حال، آسیب های شدید ناشی از سوزن نادر است.
• حساسیت Rh: به ندرت، آمنیوسنتز ممکن است باعث شود سلول‌های خونی نوزاد وارد جریان خون مادر شود. اگر خون مادر Rhمنفی داشته باشد و آنتی بادی برای خون Rh مثبت نداشته باشد، پس از آمنیوسنتز یک ماده به نام گلوبولین ایمنی Rh به مادر تزریق می‌شود. این ماده باعث می‌شود بدن مادر آنتی بادی‌های Rh تولید نکند؛ زیرا این آنتی بادی‌ها می‌توانند از جفت عبور کرده و به گلبول‌های قرمز خون کودک آسیب برسانند.آزمایش خون می‌تواند تشخیص دهد که آیا مادر شروع به تولید آنتی بادی کرده است یا خیر.
• عفونت: به ندرت، آمنیوسنتز ممکن است باعث عفونت رحم شود.
• انتقال عفونت: اگر مادر عفونت‌هایی مانند هپاتیت C، توکسوپلاسموز یا HIV/AIDSداشته باشد، ممکن است عفونت در طول آمنیوسنتز به کودک او منتقل شود.

به یاد داشته باشید، آمنیوسنتز ژنتیکی معمولا زمانی ارائه می‌شود که نتایج آزمایش ممکن است تأثیر قابل توجهی بر مدیریت بارداری داشته باشد. در نهایت، تصمیم برای انجام آمنیوسنتز ژنتیکی به عهده شماست. ارائه‌ دهنده مراقبت‌‌های بهداشتی یا مشاور ژنتیک می ‌تواند به شما کمک کند تا تاثیر همه عوامل را در هنگام تصمیم ‌گیری در نظر بگیرید.

چگونه برای انجام آمنیوسنتز آماده شویم؟

اگر قبل از هفته 20 بارداری آمنیوسنتز انجام می‌دهید، پر بودن مثانه در طول عمل برای حمایت از رحم ممکن است مفید باشد. قبل از قرار ملاقات، مقدار زیادی مایعات بنوشید. پس از هفته 20 بارداری، مثانه شما باید در طول آمنیوسنتز خالی باشد تا احتمال سوراخ شدن آن به حداقل برسد.

ارائه‌دهنده مراقبت ‌های بهداشتی، نحوه انجام این روش را به صورت کامل به شما توضیح می‌‌دهد و از شما می‌‌خواهد قبل از شروع عمل، یک فرم رضایت نامه را امضا کنید. می‌توانید از کسی بخواهید که برای حمایت عاطفی شما را در قرار ملاقات همراهی کند یا بعد از آن شما را به خانه برساند. آمنیوسنتز معمولا در یک مرکز زنان و زایمان و به صورت سرپایی (بدون بی هوشی) انجام می‌شود.

روش انجام آمنیوسنتز چگونه است؟

• مرحله اول: ابتدا، ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما از سونوگرافی برای تعیین محل دقیق جنین در رحم شما استفاده می‌کند. برای این کار شما باید در یک تخت به پشت دراز بکشید.ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما یک ژل را روی شکم شما اعمال می‌کند و سپس از یک دستگاه کوچک به نام مبدل اولتراسوند استفاده می‌کند تا بتواند وضعیت کودک شما را روی یک مانیتور مشاهده کند.
• مرحله دوم: در مرحله بعد، پزشک شکم شما را با یک ماده ضد عفونی کننده تمیز می‌کند. به طور کلی، از ماده بیهوشی در این روش استفاده نمی‌شود. اکثر زنان فقط درد و ناراحتی خفیف در طول عمل را گزارش می‌کنند.
• مرحله سوم: با هدایت سونوگرافی، ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما یک سوزن نازک و توخالی را از طریق دیواره شکم و داخل رحم وارد می‌کند. سپس مقدار کمی از مایع آمنیوتیک به داخل یک سرنگ می‌کشد و سوزن را خارج می‌کند.مقدار مایع آمنیوتیک برداشته شده، بستگی به تعداد هفته‌های پیشرفت بارداری دارد. در هنگامی که سوزن وارد می‌شود و مایع آمنیوتیک خارج می‌شود، باید بی حرکت دراز بکشید. ممکن است زمانی که سوزن وارد پوستتان می‌شود احساس سوزش کنید و زمانی که سوزن وارد رحم می‌شود؛ کمی درد احساس کنید.

پس از انجام آمنیوسنتز چه باید کرد؟

پس از آمنیوسنتز، ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی، با استفاده از سونوگرافی ضربان قلب کودک شما را نظارت خواهد کرد. ممکن است پس از آمنیوسنتز دچار گرفتگی یا ناراحتی خفیف در ناحیه لگن شوید. بعد از انجام این عمل می‌توانید فعالیت‌های عادی خود را از سر بگیرید. با این حال، بهتر است از ورزش شدید و فعالیت جنسی برای یک یا دو روز اجتناب کنید.

در همین حال، نمونه مایع آمنیوتیک در آزمایشگاه آنالیز می‌شود. برخی از نتایج ممکن است ظرف چند روز در دسترس باشند. نتایج دیگر ممکن است تا چهار هفته طول بکشد.اگرپس از انجام آمنیوسنتز، هر کدام از علائم زیر را داشتید سریعا با پزشک خود تماس بگیرید:

• خونریزی واژینال یا از دست دادن مایع آمنیوتیک از طریق واژن
• گرفتگی شدید رحم که بیش از چند ساعت طول می‌کشد
• تب
• قرمزی و التهاب شدید در جایی که سوزن وارد شده است
• فعالیت غیرمعمول جنین یا عدم تحرک جنین

نتیجه آزمایش آمنیوسنتز

پزشک یا مشاور ژنتیک به شما در درک نتایج آمنیوسنتز کمک می‌کند. برای آمنیوسنتز ژنتیکی، نتایج آزمایش می‌تواند به طور قابل اعتمادی شرایط ژنتیکی مختلف مانند سندرم داون را رد یا تشخیص دهد. با این حال، آمنیوسنتز نمی‌تواند همه شرایط ژنتیکی و نقایص مادرزادی را شناسایی کند.

اگر آمنیوسنتز نشان دهد که کودک شما یک بیماری کروموزومی یا ژنتیکی دارد که قابل درمان نیست، ممکن است با تصمیمات سختی روبرو شوید، مانند اینکه آیا بارداری را ادامه دهید یا خیر. برای تصمیم گیری در این مورد، می‌توانید از تیم مراقبت‌های بهداشتی و عزیزان خود کمک بگیرید.

برای آمنیوسنتز بلوغ ریه جنین، نتایج آزمایش می‌تواند به طور قابل اعتمادی بلوغ ریه نوزاد را نشان دهد. اگر لازم است نوزاد را زودتر به دنیا بیاورید، این اطلاعات می‌تواند به شما اطمینان دهد که کودک شما برای تولد آماده است.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع:

https://mayoclinic.org/tests-procedures/amniocentesis/about/pac-20392914

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

نیم نگاهی براختلالات کروموزوم های جنسی

گردآوری شده توسط: رضا رحیمی

مروری گذرا بر اختلالات کروموزوم های جنسی

حدود 15 تا 20 درصد از بارداری‌ها به سقط جنین ختم می‌گردد. بیش از 50 درصد سقط‌های مکرر در مادران باردار 8 تا 15 هفته‌ مربوط به ناهنجاری‌های ژنتیکی است. از این میزان حدود 95 درصد مربوط به اختلالات تعداد و 5 درصد مربوط به اختلالات ساختمانی کروموزوم‌هاست. تاکنون هیچ کدام از اختلالات کروموزومی شناخته شده در انسان قابل درمان نبوده و تنها روش مقابله با این نوع اختلالات محدود به تشخیص پیش از تولد و سقط جنین‌های مبتلاست. در پژوهش منتشر شده در مجله دانشگاه علوم پزشکی اراک؛ با تعیین انواع اختلالات کروموزمی با استفاده از روش های سیتوژنتیکی است و مطالعه مقطعی- تحلیلی اختلالات کروموزومی در 56 جنین سقط شده جهت تعیین فراوانی آنها مورد مطالعه قرار گرفت. برای این منظور از کشت آمنیون-کوریون، جفت، بافت جنینی و محصول کورتاژ جهت به دست آوردن سلول‌های متافازی از سلول‌های جنینی استفاده گردید. نتایج: بعد از کشت، انجام کروموزوم تایپینگ و جی تی جی- باندینگ در نهایت تریزومی 21 با بیشترین فراوانی (5/12 درصد)، و ایزوکروموزومی21، ایزوکروموزمی X و نیز مونوزومی X هر کدام با فراوانی 8/1 درصد کمترین فراوانی را به خود اختصاص داد. نتیجه گیری آن به این صورت گزارش شده: نه تنها اختلالات کروموزومی در ایجاد سقط‌های مکرر نقش بسزائی دارد، بلکه از نظر میزان فراوانی انواع اختلالات کروموزومی نیز در مقایسه با سایر کشورها مشابهت وجود دارد.هم‌چنین روش‌های تشخیصی سیتوژنتیکی نظیر جی تی جی باندینگ در مورد والدین دارای سقط‌های مکرر به عنوان روشی قوی و قابل اطمینان به شمار می‌آید.

حال اختلالات کروموزومی بدین شرح در این بخش معرفی می گردند.
سندرم کلاین فلتر(47.XXY)

میزان بروز آن 1 در 1000 تولد پسر است.

این کودکان با مشکل یادگیری به ویژه مهارت های لفظی مواجه هستند.

بزرگسالان قدی بلند، ژنیکوماستی (بزرگ شدن پستان ها)، زخم پا، پوکی استخوان و کارسینو مای پستان دارند که با درمان تستوسترون صفات ثانویه ایجاد و از پوکی استخوان جلوگیری می شود. این افراد معمولا به دلیل فقدان اسپرم در مایع منی (آزواسپرمی)عقیم هستند.

منشاء کروموزوم اضافی به احتمال تقریبا برابری از پدر یا مادر می باشد" کروموزوم X اضافی مادری به دلیل سن بالای مادر است.

بخش کوچکی از موارد به صورت موزائیسم (47,XXY/46,XY) است.

به ندرت مردی با بیش از دو کروموزوم X دیده می شود (48,XXXY) یا (49,XXXXY) چرا که بسیار عقب مانده هستند و علایم فیزیکی شدید تر از بیماران کلاین فلتر را دارند.


سندرم ترنر(45,X):

میزان بروز آن 1 در 5000 تا 10,000 نوزاد دختر است.

سندرم ترنر در سه ماهه دوم با اولتراسونوگرافی شناسایی می شود که با آدم (هیدروپس) یا تورم گردن (کیست خلفی گردن) یا افزایش ضخامت پشت گردن مشخص می گردد.

در این سندرم ادم داخل رحمی، گردن پرده دار، استخوان متا کارپ چهارم کوتاه (بین مچ و انگشتان)، نوک پستان ها فاصله دار و تنگی آئورت مشاهده می شود.

هوش آنها طبیعی است و تفاوت های درک اجتماعی آنها در منشاء کروموزومی X می باشد. به خاطر نارسایی هاپلوژن SHOX در ناحیه اتوزومی کاذب قد کوتاهی دارند.

تخمدان معیوب منجر به فقدان قاعدگی و عقیمی می شوند. درمان استروژن ویژگی های ثانویه جنسی را ایجاد کرده و از پوکی استخوان جلوگیری می نماید.

در 80% موارد سندرم ترنر بر اثر از دست دادن کروموزوم X یا Y در میوز پدری ایجاد می شود.

موارد موزائیسم با رده سلولی (46,XX) قابلیت باروری دارند اما موارد موزائیسم با (46,XY) دیسژنزی گناد ها دارند.


زنان XXX:

میزان 0.1 % تولد ها کاریوتیپ 47,XXX دارند.

کروموزوم X انسانی در 95% موارد منشاء مادری دارد و از خطای میوز I به وجود می آید.

این افراد ظاهری طبیعی دارند، بارورند و کاهش مهارتهای هوشی زیاد نیست.

زنان با دو یا چند کروموزوم X اضافی مشکلات یادگیری دارند.


مردان XYY:

میزان بروز آن 1 در 1000 تولد پسر است.

Y اضافی در اثر عدم تفکیک میوز II پدری و یا تقسیمات میتوزی پس از تشکیل تخم می باشد.

چهره های طبیعی دارند و بارورند و IQ آنها کمی پایین تر از حد طبیعی است.


سندرم X شکننده:

میزان بروز آن 1 در 5000 پسر است و مسئول 8-4 % مشکلات یادگیری در مردان می باشد.

شایعترین دلیل وراثتی مشکلات یادگیری بوده و اولین بیمار شناخته شده با جهش های پویاست.

نام دیگر آن سندرم مارتین – بل می باشد. صورت این افراد بارز است " پیشانی برجسته، گوشهای بزرگ، صورت دراز و فک برجسته دارند.

پس از بلوغ بیضه بزرگ (ماکرو- ارکیدیسم)، ضعف بافتهای همبند مفاصلی با قابلیت کشش زیاد، وجود خطوط و شیار روی پوست و پایین افتادگی دریچه میترال وجود دارد.

مشکلات یادگیری از متوسط تا شدید، لکنت زبان، بیش فعالی و رویا پرداز هستند. 50% زنان با جهش کامل مشکلات یادگیری دارند.

نامگذاری این سندرم به علت وجود یک جایگاه شکننده نزدیک به تلومر در انتهای بازوی بلند کروموزوم (Xq27.3) است که معمولا شکافی رنگ ناپذیر می باشد.

در شرایط کشت خواص مثل فولات و حذف تیمیدین جایگاهای شکننده در بیش از 50% سلول ها قابل شناسایی هستند اما برای شناسایی دقیق به روشهای مولکولی نیز نیاز است.

افراد سالم در 5UTR ژن FMR-1 در لکوس FRAXA حدود 10-50 تکرار سه نوکلئوتیدی CGG دارند که به صورت پایدار به ارث می رسد.

اگر تعداد تکرارها بین 59 تا 200 باشد (پیش جهش) مستعد ناپایداری می شوند. تکرارهای 51 تا 58 حد وسط هستند.

افراد پیش جهش حالت طبیعی دارند هر چند احتمال سندرم ترمور X شکننده / آتاکسی در بزرگسالان وجود دارد.

اگر تکرار ها به بیش از 200 تکرار گسترش یابد (جهش کامل) هنگام انتقال از میوز مونث و طی تقسیمات میتوز ناپایدار می شوند (جهش پویا یا دینامیک).

آلل های طبیعی و پیش جهش با PCR شناسایی می شوند در حالی که برای شناسایی جهش های کامل باید از ساترن بلات استفاده نمود.

در جهش های کامل هیپر متیلاسیون صورت گرفته و در نتیجه رونویسی ژن FMR-1 سرکوب می گردد.

ژن FMR 17 اگزون دارد و یک پروتئین سیتوپلاسمی کد می کند که در تکوین و عملکرد نورون های مغزی نقشی ضروری ایفا می نمایند.

در ناحیه Xq28 ناحیه شکننده دیگری با علام بالینی خفیف تر به نام FRAXE وجود دارد که از توالی تکراری سه تایی CGG تشکیل شده و فراوانی آن 1:4، FRAXA می باشد.

ناحیه دیگر FRAXA است که با ناهنجاری بالینی در ارتباط نیست.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

آشنایی با عضلات پا

آناتومی پاها، نمای قدامی

عضلات همسترینگ (پشت ران) HAMSTRING

عضلات سرینی یا Gluteal Muscles

عضله سرینی بزرگ از بخش بزرگی در خلف استخوان خاصره آغاز شده و به طرف پایین و بخش خلفی مفصل ران کشیده شده و به بخش بالایی استخوان ران متصل می شود. این عضله قدرتمند سبب بازشدن مفصل ران می شود.

تمرینات مناسب برای پرورش و تقویت عضلات سرینی، اسکوات، لیفت مرده و حرکت قیچی می باشد.

آناتومی پاها و باسن، نمای خلفی

عضلات ساق یا Calf

بخش پایینی پا شامل ده عضله مختلف است. ساق پا شامل دو عضله است:

1 – عضله دو قلو یا گاستروکنمیوس Gastrocnemius که قابل رؤیت است و دارای دو سر (میانی و جانبی) است که از بخش خلفی استخوان ران، بدون هیچ واسطه ای از بالای مفصل زانو، آغاز می شود.

2 – عضله نعلی شکل یا سولئوس Soleus که از بخش خلفی استخوان درشت نی آغاز شده و درست در زیر و عمق عضله دو قلوی ساق پا قرار گرفته است.

تاندون های عضلات دو قلو و نعلی شکل به هم می پیوندند و تاندون آشیل را به وجود می آورند که از پشت مفصل مچ پا عبور کرده، به استخوان پاشنه اتصال می یابند.

عضلات ساق پا موجب حرکت پلنتار فلکشن مچ پا می شوند، حرکتی که سبب بلند شدن روی پنجه پا می گردد. تشریک مساعی دو عضله ساق پا بستگی به زاویه خم شدن زانو دارد. هنگامی که پا راست و کشیده است، عضله دو قلو حرکت دهنده اصلی است و عضله نعلی شکل زمانی فعال تر است که زانو خم باشد.

توجه کنید که عضله دو قلو از هر دو مفصل زانو و مچ پا عبور می کند (یک عضله دو مفصلی است)، بنابراین عملکردی دو گانه دارد: خم کردن زانو و خم کردن مچ پا.

مفصل زانو را تشکیل می دهد حجیم و بزرگ است. این قسمت از تیبیا از استخوان اسفنجی Cancellous bone درست شده و به دو ناحیه که به آنها کندیل های تیبیا می گویند تقسیم می شود.

پس بالاترین قسمت تیبیا دو کندیل خارجی و داخلی دارد. سطح بالایی تیبیا یعنی جایی که با کندیل های ران مفصل می شود تقریبا مسطح بوده و به آن پلاتوی تیبیا Tibial plateau می گویند.

قسمتی از سطح بالایی تیبیا که روی کندیل داخلی آن است را پلاتوی داخلی Medial plateau و قسمتی را که روی کندیل خارجی قرار دارد پلاتوی خارجی Lateral plateau می گویند.

دو انتهای بالایی و پایینی تیبیا را مانند هر استخوان بلند دیگر متافیز Metaphysis و وسط آنرا دیافیز Diaphysis مینامند. قسمت وسط یا میانی استخوان تیبیا یا قسمت دیافیز آن از استخوان سفت و محکم کورتیکال Cortical bone درست شده و توخالی است. در داخل قسمت خالی میانی آن مغز استخوان قرار گرفته است.

تیبیا در قسمت دیافیز مانند استخوان ران به شکل استوانه نیست بلکه به شکل یک منشور سه وجهی است و سطح مقطع مثلثی دارد. استخوان در این قسمت دو وجه خارجی و اخلی و یک وجه پشتی یا خلفی دارد.

وجه خارجی آن نزدیک استخوان فیبولا است و توسط پرده بافتی به نام پرده بین استخوانی Interosseous membrane به فیبولا متصل می شود. در واقع اتصال تیبیا و فیبولا از طریق پرده بین استخوانی را نوعی مفصل میدانند که به آن سندسموز Syndesmosis می گویند. وجه داخلی استخوان تیبیا زیر پوست قرار داشته و توسط عضله پوشیده نشده است. درست زیر پوست قسمت داخلی ساق می توان سفتی استخوان را لمس کرد.

پایینترین قسمت استخوان تیبیا یعنی متافیز پایینی آن مجددا حجیم می شود ولی البته اندازه متافیز پایینی تیبیا از متافیز بالایی آن کوچکتر است. سطح زیرین متافیز پایینی استخوان تیبیا را که با استخوات تالوس مفصل می شود را پلافوند تیبیا Tibial plafond می گویند.

متافیز پایینی تیبیا در قسمت داخلی یا مدیال کمی به سمت داخل تر و پایین تر برجسته شده و به آن قوزک داخلی یا مالئول داخلی Medial malleolus می گویند. قوزک داخلی هم زیر پوست قابل لمس است. سطح خارجی قوزک داخلی در کنار استخوان تالوس قرار گرفته و با آن مفصل می شود. در حین راه رفتن استخوان تیبیا نیروی محوری در حدود پنج برابر وزن انسان را تحمل می کند.

استخوان فیبولا

استخوان فیبولا Fibula یا نازک نی استخوانی تقریبا هم طول تیبیا ولی نازک تر از آن است که در کنار تیبیا قرا رگرفته است. بالاترین و پایینترین قسمت فیبولا یعنی متافیز استخوان، حجیم تر از وسط آن است. متافیز بالایی فیبولا را سر استخوان فیبولا Fibular head مینامند.

سر استخوان فیبولا در کنار کندیل خارجی استخوان تیبیا قرار گرفته و مفصل آرترودیال تیبیوفیبولار فوقانی Superior tibiofibular joint را می سازد. متافیز پایینی فیبولا در واقع قوزک خارجی Lateral malleolus را می سازد. قوزک خارجی و سر استخوان تیبیا هر دو در زیر پوست قابل لمس هستند. سطح داخلی قوزک خارجی با سطح خارجی استخوان تالوس مفصل می شود.

کمی بالاتر از پلافوند تیبیا، استخوان فیبولا در یک فرورفتگی مقعر که در سطح خارجی استخوان تیبیا است قرار گرفته و مفصل تیبیوفیبولار تحتانی Inferior tibiofibular joint را می سازد که به آن سندسموز تیبیوفیبولار Tibiofibular syndesmosis خم می گویند.

آناتومی عضلات ساق

عضلات اطراف ساق در دسته هایی قرار گرفته اند بطوریکه اطراف هر دسته پرده های بافتی محکمی به نام فاشیا Fascia قرار گرفته و آن دسته را از دسته های دیگر جدا می کند. به هر کدام از این دسته ها کمپارتمان Compartment می گویند. ساق چهار کمپارتمان دارد

• کمپارتمان قدامی (جلویی)

• کمپارتمان خارجی

• کمپارتمان خلفی (پشتی) سطحی

• کمپارتمان خلفی عمقی

عضلات قدام ساق

کمپارتمان قدامی سطحی ساق از چهار عضله تشکیل شده است. وظیفه عضلات این کمپارتمان بالا آوردن پا به سمت بالا است که به آن دورسی فلکشن Dorsiflexion می گویند. این عضلات از عصب پرونئال عمقی Deep proneal nerve عصب گیری کرده و از شریان درشت نئی جلویی Anterior tibial artery تغذیه می شوند. عضلات این کمپارتمان عبارتند از

عضله درشت نئی جلویی یا تیبیالیس قدامی Tibialis anterior muscle

این عضله در بالا از سطح خارجی استخوان درشت نی (تیبیا) منشا گرفه و تاندون آن در پایین به متاتارس اول و استخوان کونئیفرم داخلی در کف پا میچسبد. این عضله با انقباض خود پا را دورسی فلکس و اینورت (اینورژن به معنای متمایل شدن کف پا به سمت داخل است) می کند.

اکستانسور بلند شست یا اکستانسور هالوسیس لانگوس Extensor hallucis longus

این عضله نازکی است که بین عضله تیبیالیس قدامی و عضله اکستانسور بلند انگشتان و در جلوی ساق قرار گرفته است. وظیفه اصلی این عضله دورسی فلکشن یعنی بالا آوردن شست پا است. این عضله در بالا به جلوی استخوان فیبولا یا نازک نی میچسبد و بعد از پایین آمدن در پایین تاندون آن بعد از عبور از مچ پا به بند انتهایی انگشت شست پا متصل می شود.

اکستانسور بلند انگشتان Extensor digitorum longus

این عضله در بالا از کندیل خارجی تیبیا و از استخوان نازک نی یا فیبولا منشا گرفته و بعد از پایین آمدن، تاندون آن بعد از عبور از مچ پا به چهار شاخه تقسیم شده و هر شاخه از آن به بند های دیستال و وسطی چهار انگشت پا (بجز شست) میچسبد. وظیفه این عضله دورسی فلکشن یعنی به بالا آوردن چهار انگشت پا بجز شست است.

فیبولاریس ترشیوس Fibularis tertius

این عضله از سطح قدامی پایین استخوان فیبولا منشا گرفته و تاندون آن در پایین به سطح پشتی متاتارس پنجم میچسبد. وظیفه این عضله دورسی فلکشن پا است. البته این عضله در مقایسه با سه عضله دیگر کوچک و نسبتا ضعیف است.

آناتومی عضلات خلفی یا پشتی سطحی

این کمپارتمان سه عضله دارد

عضله گاستروکنمیوس Gastrocnemius muscle

گاستروکنمیوس عضله بسیار قوی است که در زیر پوست پشت ساق قرار دارد. این عضله در بالا دو سر دارد که به سطح پشتی کندیل های استخوان ران در بالای ران متصل می شوند.

سپس عضله بعد از پایین آمدن از ساق تبدیل به تاندون می شود و بعد از یکی شدن با تاندون عضله سولئوس تاندون آشیل را درست می کند. تاندون آشیل به پشت استخوان پاشنه یا کالکانئوس میچسبد.

این عضله موجب پلانتار فلکشن یا به پایین آمدن پا می شود و نقش بسیار مهمی در راه رفتن، دویدن و جهیدن دارد. انقباض این عضله همچنین می تواند موجب فلکشن یا خم شدن مفصل زانو شود. این عضله از عصب تیبیال عصب گیری می کند. گاهی عضله گاستروکنمیوس همراه با عضله سولئوس را یک عضله به نام تری سپس یا سه سر مینامند.

عضله سولئوس Soleus muscle

این عضله در بالا به سطح پشتی استخوان های درشت نی نازک نی چسبده و بعد از پایین آمدن تاندون آن با تاندون عضله گاستروکنمیوس یکی شده و تاندون آشیل را بوجود میاورد. وظیفه این عضله پلانتار فلکشن پا است. این عضله همچنین با تحت فشار قرار دادن وریدهای ساق خون سیاهرگی را به سمت بالا و بطرف قلب پمپ می کند.

عضله پلانتاریس Plantaris

منشا آن در بالا از پشت کندیل خارجی استخوان ران است و در پایین به تاندون آن میچسبد و این عضله نازک و ضعیف بوده و در بعض افراد وجود ندارد. یک خم کننده ضعیف پا به پایین بوده و عصب آن تیبیال است.

آناتومی عضلات خلفی یا پشتی عمقی

این کمپارتمان در زیر کمپارتمان سطحی خلفی قرار گرفته و از چهار عضله تشکیل شده است که عبارتند از

عضله درشت نئی پشتی یا تیبیالیس خلفی Tibialis posterior muscle

این عضله به سطح پشتی استخوان های تیبیا و فیبولا چسبیده و سپس تاندون آن در پایین از پشت قوزک داخلی عبور کرده و به چند شاخه تقسیم شده و به سطح زیرین متاتارس های 2 و 3 و 4 و استخوان های ناویکولر و کونئیفرم و کوبوئید میچسبد.

انقباض این عضله موجب اینورژن و پلانتار فلکشن پا می شود. عضله تیبیالیس خلفی نقش مهمی در پایدار کردن مچ پا دارد. عصب آن از عصب تیبیالیس بوده و از شریان تیبیال پشتی تغذیه می کند.

عضله خم کننده بلند انگشتان Flexor digitorum longus muscle

این عضله در بالا از سطح پشتی استخوان درشت نی منشا گرفته و بعد از پایین آمدن، تاندون آن بعد از عبور از پشت قوزک داخلی و کف پا به بند انتهایی انگشتان پا بجز شست متصل می شود. انقباض این عضله موجب خم شدن انگشتان مربوطه می شود. عصب آن از تیبیال و شریان آن تیبیال خلفی است.

عضله خم کننده بلند شست Flexor hallucis lingus muscle

این عضله در بالا به سطح پشتی استخوان نازک نی یا فیبولا چسبیده و بعد از پایین آمدن تاندون آن از زیر تیبیا و سپس زیر تالوس و استخوان پاشنه عبور کرده و بعد از عبور از کف پا به سطح زیرین بند انتهایی انگشت شست پا میچسبد. انقباض آن موجب خم شدن شست پا به پایین می شود. عصب آن از تیبیال و شریان آن از شریان پرونئال است.

عضله پوپلیته Popliteus muscle

این عضله در بالا از سطح خارجی کندیل خارجی استخوان ران منشا گرفته و در پایین به سطح پشتی استخوان تیبیا یا درشت نی میچسبد. انقباض این عضله موجب خم شدن زانو و چرخش ساق به داخل می شود. عصب آن از عصب تیبیال بوده و از شریان پوپلیته تغذیه می کند.

آناتومی عضلات خارجی ساق

عضلات قسمت خارجی ساق زیر پوست قرار داشته و قابل لمس هستند. کمپارتمان خارجی ساق همانطور که از نامش پیدا است در قسمت خارجی ساق قرار دارد. عضلات این کمپارتمان از عصب فیبولار سطحی عصب گیری می کنند و از شریان های تیبیال قدامی و شریان فیبولار تغذیه می کنند. دو عضله این کمپارتمان عبارتند از

عضله نازک نئی بلند Fibularis longus muscle

به این عضله، پرونئال بلند Proneous longus muscle هم می گویند. این عضله در بالا به سر و تنه استخوان نازک نی یا فیبولا چسبیده و بعد از پایین آمدن، تاندون آن بعد از عبور از زیر قوزک خارجی و زیر کف پا به متاتارس اول و کونئیفرم داخلی میچسبد. انقباض این عضله موجب اورژن یا متمایل شدن کف پا به بیرون می شود.

عضله نازک نئی کوتاه Fibularis brevis

به این عضله، پرونئال کوتاه Proneous brevis هم می گویند. این عضله زیر پرونئال بلند قرار گرفته است. در بالا از سطح خارجی استخوان فیبولا یا نازک نی منشا گرفته و بعد از پایین آمدن، تاندون آن بعد از عبور از زیر قوزک خارجی به قاعده متاتارس پنجم پا میچسبد. انقباض این عضله موجب اورژن و پلانتار فلکشن پا می شود.

آناتومی اعصاب ساق

اعصاب مهمی در ناحیه ساق وجود دارند. قسمتی از این اعصاب موجب تحریک عضلات ساق شده، قسمتی دیگر حس پوست ساق را تامین می کنند و بقیه آنها فقط از ساق عبور کرده و به مچ پا و پا میرسند. مهمترین اعصاب ساق عبارتند از

عصب پرونئال مشترک Common proneal nerve

عصب سیاتیک در بالای زانو به دو شاخه تبدیل می شود. یکی از آنها عصب پرونئال مشترک و بعدی عصب تیبیال است. قطر عصب پرونئال مشترک نصف قطر عصب تیبیال است.

این عصب بعد از جدا شدن از عصب سیاتیک در پشت زانو کم کم به سمت خارج رفته و سپس در زیر زانو، بسیار نزدیک به استخوان فیبولا گردن این استخوان را دور زده و از پشت زانو به جلو ساق میاید. در این مسیر عصب به دو شاخه سطحی و عمقی تبدیل می شود.

شاخه عمقی آن Deep peroneal nerve بعد از جدا شدن از عصب از بین دو استخوان تیبیا و فیبولا عبور کرده و به کمپارتمان قدامی ساق میرود و در آنجا همراه با شریان تیبیال قدامی به پایین میرود.

این عصب به عضلات کمپارتمان قدامی ساق شاخه داده و آنها را تحریک می کند. عصب پرونئال سطحی Superficial peroneal nerve بعد از جدا شدن از عصب پرونئال مشترک، به دو عضله کمپارتمان خارجی شاخه داده و سپس در پایینتر، به پشت پا رفته و حس پوست آنجا را تامین می کند.

عصب تیبیال

عصب تیبیال شاخه ای از عصب سیاتیک است. از این عصب در پشت ساق شاخه هایی به عضلات کمپارتمان خلفی سطحی داده شده و سپس عصب سورال از آن جدا می شود.

پس از آن عصب در پایینتر، به تمامی عضلات کمپارتمان خلفی عمقی شاخه داده و آنها را تحریک می کند. سپس عصب در ناحیه مچ پا از پشت قوزک داخلی عبور کرده و به کف پا رفته و به دو شاخه یعنی عصب پلانتار خارجی و عصب پلانتار داخلی تقسیم می شود.

عصب سورال

عصب سورال Sural nerve یا عصب صافن کوتاه، شاخه های اصلی خود را از عصب تیبال می گیرد و بعد از گرفتن شاخه هایی از عصب پرونئال در کنار ورید صافن کوچک در خارج تاندون آشیل به پایین آمده و از زیر قوزک خارجی عبور کرده و سطح خارجی پا میرود.

عصب سورال در کنار ورید صافن کوچک قرار دارد

عصب صافن

عصب صافن Saphenous nerve شاخه های انتهایی عصب فمورال یا رانی در ناحیه ساق است و همراه با ورید صافن بزرگ در سطح داخلی ساق به پایین میاید و شاخه هایی از آن تا سطح داخلی پا هم ادامه پیدا می کند.

در تصویر بالا محدوده اعصاب پوستی اندام تحتانی نشان داده شده است

آناتومی عروق ساق

عروق ساق شامل شریان ها یا سرخرگ ها، ورید ها یا سیاهرگ ها و عروق لنفاوی است.

شریان ها یا سرخرگ ها

شریان های ساق بعد از مشروب کردن تمامی بافت های زنده ساق از مچ پا عبور کرده و به کف پا میرسند. مهمترین شریان های ساق عبارتند از

شریان تیبیال خلفی

شریان تیبیال خلفی Posterior tibial artery در پشت زانو پایینتر از زانو از دو شاخه شدن شریان پوپلیته ایجاد می شود. شاخه دیگر شریان پوپلیته در زیر زانو شریان تیبیال قدامی است.

شریان تیبیال خلفی در پشت ساق به سمت پایین آمده و پس از مشروب کردن عضلات کمپارتمان های خلفی ساق از پشت قوزک داخلی عبور کرده و به کف پا میرود. در پشت قوزک داخلی پا می توان نبض این شریان را لمس کرد.

شریان تیبیال قدامی

شریان تیبیال قدامی Anterior tibial artery بعد از جدا شدن از شریان پوپلیته در پشت و پایین زانو، از بین استخوان های تیبیا و فیبولا عبور کده و به کمپارتمان قدامی ساق میاید. شریان سپس با پایین آمدن از کمپارتمان قدامی ساق عضلات آنرا مشروب کرده و سپس از جلوی مفصل مچ پا عبورکرده و به پشت پا میرسد.

شریان فیبولار

شریان فیبولار Fibular artery در واقع شاخه ای از شریان تیبیال خلفی است. این شریان پس از جدا شدن از شریان تیبیال خلفی در پشت و بالای ساق عضلات کمپارتمان خارجی ساق را مشروب می کند.

ورید ها یا سیاهرگ ها

وریدهای ساق دو دسته عمقی و سطحی هستند. ورید های عمقی همراه شریان های عمقی و همنام آنها در ساق وجود دارند. وریدهای سطحی ساق عبارتند از

ورید صافن بزرگ

ورید صافن بزرگ Great saphenous vein یک ورید سطحی ران و ساق است. این ورید خون سیاهرگی را از سطح پشت پا جمع آوری کرده و بعد از عبور از جلوی قوزک داخلی از سطح داخلی ساق به سمت بالا رفته و در زانو پس از عبور از پشت کندیل داخلی استخوان ران مسیر خود را در سمت داخلی ران ادامه داده و در ناحیه کشاله ران به ورید فمورال یا رانی متصل می شود.

ورید صافن کوچک

ورید صافن کوچک Small saphenous vein یک ورید سطحی است که خون سیاهرگی خارج پا را جمع آوری کرده و بعد از عبور از پشت قوزک خارجی به پشت ساق میرود. در آنجا بسیار نزدیک به عصب سورال است. این ورید در پشت زاو به ورید پوپلیته ملحق می شود.

رادیوگرافی ساق

رادیوگرافی ساده از مهمترین وسایل تشخیصی در مشکلات ساق است. در بسیاری از موارد پزشک بعد از صحبت با بیمار و معاینه وی درخواست تهیه رادیوگرافی ساده را می دهد.

گرچه روش های تصویربرداری دیگر مانند سی تی اسکن، ام آر آی و سایر روش ها در بررسی مشکلات ساق کاربرد دارد ولی در غالب موارد قبل از تهیه هر کدام از آنها پزشک معالج ترجیح می دهد ابتدا رادیوگرافی ساده این ناحیه را مشاهده کند.

رادیوگرافی ساده ساق را معمولا از دو نما تهیه می کنند. یک نما رخ یا قدامی خلفی Anteroposterior یا به اختصار AP است که در آن اشعه ایکس از جلو به اندام تابانده شده و کاست رادیولوژی در پشت ساق قرار می گیرد و نمای دیگر نمای نیمرخ یا لترال Lateral یا به اختصار.Lat است که در آن اشعه از خارج به ساق تابانده شده و کاست در سطح داخلی ساق گذاشته می شود.

نکته مهم اینست که در تمام مواردی که بدنبال ضربه تصویربرداری از استخوان های ساق انجام می شود باید از مفاصل مچ پا و زانو هم رادیوگرافی تهیه کرد.

رادیوگرافی رخ ساق

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع: برگرفته از وب سایت دکترحسین باقری،دکتر محسن مردانی کیوی ودکتر مهراد منصوری

آناتومی ساختمان استخوانی کمر

هر مهره شامل یک تنه استخوانی در جلو و یک قوس استخوانی در عقب است. قوس استخوانی در واقع تشکیل کانال نخاعی را می‌دهد که نخاع و اعصاب نخاعی در داخل آن قرار می‌گیرد. مهره های کمر انسان از بقیه مهره های بدن انسان بزرگ تر هستند.

لامینکتومی می گویند.

هر مهره هفت زائده دارد شامل: یک زائده در پشت که زائده خاری یا شوکی نام دارد کهSpinal process هم نامیده می شود. دو زائده در طرف راست و چپ که زوائد عرضی Transverse Process نام دارد. دو زائده مفصلی در بالای مهره و دو زائده مفصلی در پایین مهره که Articular Procesd نامیده می شود.
زوائد مفصلی بالا و پایین دو مهره به هم متصل شده و مفصل پشت ستون فقرات یا فاست Facet را درست می کنند که موجب حرکت ستون فقرات می‌شود.
در واقع هر مهره به مهره بالا و پایین خود از طریق سه پایه متصل می شود: 1- دیسک 2- مفصل فاست راست 3- مفصل فاست چپ متصل است و این دو مفصل و دیسک (که در واقع خود یک مفصل است)، در کل باعث حرکت ستون مهره ها به جلو و عقب و طرفین می شود.

www.depuysynthes.com

برای اکثر بیماران سوال است که معنی هر تخصص در علم پزشکی چیست و هر متخصص دقیقا چه کاری انجام می دهد. و برای مشکل خود باید به چه متخصصی مراجعه کند. در ادامه با انواع تخصص ها آشنا می شوید.

- تقسیم بندی انواع تخصص های پزشکی و کاربرد هر یک

باید توجه داشت که پزشکان متخصص به دو دسته ی متفاوت تقسیم بندی می شوند. پزشکان جراح (که علم آنها زیر مجموعه ی علوم جراحی بوده و وظیفه ی جراحی یک بافت را بر عهده دارند). و پزشکان غیر جراح (که علم آنها برای کنترل و نظارت و بهبود عملکرد یک بافت می باشد). ممکن است برای یک بافت یا عضو در بدن دو تخصص متفاوت وجود داشته باشد. به عنوان مثال مشکلات کلیه توسط دو تخصص نفرولوژیست و ارولوژیست درمان می شود و یا مشکلات قلبی توسط جراح قلب و کاردیولوژیست درمان می شود. که این تخصص ها با یکدیگر تفاوت داشته و از دو زیر شاخه ی متفاوت می باشند.
برای درک بهتر این تخصص ها در زیر لیست انواع تخصص ها و گرایشات پزشکی (جراحی و غیر جراحی) و کاربرد هر یک و معنی هر تخصص ذکر شده:

- ارولوژیست Urologist

شاید برای شما هم سوال باشد که ارولوژیست یا یورولوژیست چیست و چه کاری انجام می دهد. پزشک ارولوژی پزشکی است که اصطلاحا به پزشک و متخصص کلیه و مجاری ادرار و تناسلی گفته می شود.

اورولوژی تخصصی در زمینه جراحی است و اورولوژیست در تشخیص، کنترل و درمان اختلالات مجاری ادراری زنان و مردان تخصص دارد. همچنین اورولوژیست بیماری های سیستم تناسلی مردان را نیز درمان می کند.
چه زمانی باید به اورولوژیست مراجعه شود؟
به طور معمول بیماران در موارد زیادی به اورولوژیست مراجعه می کنند. شایع ترین آن ها عبارتند از:

اختلال مجاری ادرار
مشکلات مثانه
بیماری های مربوط به حالب (میزنای)
عیب های آناتومی که بر روی عملکرد کلیه اثر می گذارد
بیماری هایی که بر اندام های تناسلی مرد اثر می گذارد

به طور خلاصه، اگر مشکل در عملکرد کلیه دارید به نفرولوژیست و اگر مشکل مجاری ادراری یا سنگ کلیه و مشکلات تناسلی دارید. به اورولوژیست مراجعه کنید ولی اگر هر دو ناحیه آسیب دیده باشد ممکن است لازم شود توسط هر دوی آن ها معاینه شوید.

تفاوت های بین اورولوژی و نفرولوژی چیست؟
درمان دارویی و جراحی اختلالات مجاری ادرار و سیستم تناسلی مردان با اورولوژی ارتباط دارد ولی درمان دارویی عملکرد و اختلال کلیه ها به نفرولوژی مربوط است.
نفرولوژیست پزشکی است که جراحی نمی کند در حالی که اورولوژیست جراحی نیز انجام می دهد.
اورولوژیست با مجاری ادراری و نفرولوژیست با بیماری های کلیه ها در ارتباط است.
اورولوژی در مقایسه با نفرولوژی بسیار وسیع تر است.

- نفرولوژیست Nephrologist

نفرولوژی و نفرولوژیست

نفرولوژی یکی از فوق تخصص های طب داخلی است و نفرولوژیست پزشکی است که برای تشخیص و کنترل بیماری های کلیوی آموزش دیده است. نفرولوژیست جراح نیست به همین دلیل برای درمان بیماری های کلیوی از روش های دیگری شامل دیالیز، مصرف دارو، متعادل کردن مایعات در بدن، تنظیم الکترولیت و تنظیم فشار خون استفاده می کند
چه زمانی باید به نفرولوژیست مراجعه شود؟

عدم تعادل الکترولیت در بدن
فشار خون بالا
نارسایی شدید کلیه
عفونت مزمن ادرار
بیماری های مزمن کلیه

- اندرولوژیست Andrologist

آندرولوژی ٬ یک زیر شاخه از تخصص ارولوژی است که به تشخیص و درمان اختلالات و مشکلات سیستم تناسلی و تولید مثل مردان کمک می کند. و با روش های جراحی و دارویی مشکلاتی چون ناتوانی در نعوظ یا ناتوانی جنسی و ناباروی مردان را درمان می کند.

- متخصص بیهوشی Anesthesiologist

این متخصصین برای عمل های جراحی در کنار متخصصین جراح فعالیت می کنند و در تمام طول مدت جراحی در اتاق عمل به پروسه ی جراحی نظارت داشته و شرایط بیمار را مانیتور و کنترل می کنند. آنها برای اداره بیهوشی در طول عمل جراحی و پس از آن برای کمک به عوارض ناشی از داروهای بیهوشی فعالیت دارند.

- متخصص بیماری های غدد Endocrinologist

این رشته که یک نوع تخصص غیر جراحی است به بررسی و کنترل و درمان مشکلات تیروئید، مشکلات هورمونی و یا هر گونه مشکل با سیستم غدد درون ریز می پردازد.متخصص غدد پزشکی است. که بیماری‌ها و اختلالاتی نظیر کمبود تولید هورمون تیروئید یا پرکاری تیروئید را درمان می‌کند و با غدد درون‌ریز بدن سروکار دارد. کنترل دیابت و مسائل مربوط به کوتاهی قد و یا پرموئی در خانمها ٬ کمبود وزن در کودکان، بلوغ زودرس و دیررس و سایر بیماریهای غدد درونریز به این گروه از پزشکان مربوط می باشد.

- متخصص گوش و حلق و بینی ENT Specialist

این رشته که از دسته ی رشته های جراحی می باشد مشکلات گوش، بینی و گلو را درمان می کند. جراح گوش و حلق یک متخصص است که عمل های جراحی در این بخش از آناتومی انجام می دهد. تشخیص و درمان و جراحی های گوش فک و صوت و بینی و لوزه بر عهده این جراحان است البته کارهای مربوط به دندان معمولا توسط دندانپزشکان انجام می دهند. این رشته نیز خود زیر شاخه هایی چون جراحی پلاستیک ٬ فوق سینوس ٬ فوق گوش و … دارد

- متخصص زنان Obstetrician

این رشته که نوعی رشته ی جراحی محصوب می شود در زمینه زنان از سیستم تولید مثل زنان، زایمان، سزارین و غیره را انجام می دهد. هر مشکلی در دستگاه تناسلی خانم‌ها و درمان آن مربوط به حوزه فعالیت پزشک متخصص زنان و زایمان می‌شود. تشخیص و درمان و جراحی های رشته زنان در دوران باروری و انجام سزارین و زایمان طبیعی و نیز نازائی زنان (نازایی مردان به ارولوژیست و آندرولوژیست مربوط است) به این گروه پزشکان ارتباط دارد.شخیص، درمانبیماری های زنان در دوران قبل از بلوغ، باروری، یائسگی، انجام سزارین و زایمان طبیعی، نازایی، درمان سرطان های دستگاه تناسلی زنانه،، اختلالات قاعدگی، کیست های تخمدان و... بر عهده متخصصان جراحی زنان و زایمان است این تخصص زیر شاخه هایی مانند جراحی سرطان دستگاه تناسلی زنان، جراحی ای. وی. اف و لاپاراسکوپی زنان، نازایی و ای. وی. اف زنان و فلوشیپ پریناتولوژی (طب مادر و جنین) دارد.

- متخصص اطفال Pediatrician

این پزشکی است که هر بیماری را از بدو تولد کودکان و نوجوان درمان می کند.متخصص اطفال همان‌طور که از اسمش پیدا است، در زمینه‌ی درمان کودکان و نوزادان فعالیت می‌کند. تشخیص و درمان بیماریهای کودکان و نوزادان (زیر 15 سال) مربوط به این رشته است این رشته فوق تخصصهای متعددی دارد شامل: نوزادان (که به بیماریهای متولیدن تا یکماه می پردازد)٬ خون و سرطان کودکان٬ ایمنولوژی و آلرژی کودکان ٬ گوارش کودکان ٬ عفونی کودکان ٬ غدد کودکان ٬ روانپزشکی کودکان ٬ قلب کودکان و …..

- ارتوپد Orthopedist

تمامی مشکلات مربوط به استخوان از قبیل ورم مفاصل و پوکی استخوان به پزشک جراح ارتوپدی مربوط است.درمان بیماری‌ها و اصلاح ناهنجاری‌های مربوط به استخوان‌ها و مفاصل در این شاخه جای دارد. این پزشک در زمینه تشخیص و درمان مشکلات استخوان و یا شکستگی استخوان فعالیت دارد. در ایران به این متخصصین یا جراحان ٬ جراح استخوان و مفاصل هم می گویند. ارتوپدی به شاخه‌ها و تخصص های متعددی تقسیم می‌گردد: جراحی ستون فقرات ٬ جراحی کتف شانه و دست ٬ جراحی تعویض مفاصل زانو و لگن ٬ ارتوپدی اطفال ٬ پزشکی ورزشی ٬ جراحی پا و مچ پا ٬‌ جراحی تومورهای استخوانی و …..

- متخصص داخلی Internal Medicine Specialist

این پزشکان مسئول تشخیص هر بیماری و مدیریت آنها با درمان غیر جراحی هستند. اینها معمولا بیماری های غیر معمول و یا جدی هستند. متخصص داخلی، بیماری های داخلی را تشخیص و درمان می کند. بیماری های داخلی ارگان های مختلفی از بدن را درگیر می کنند که باید برای درمان هر ارگان به متخصص مربوط به آن ارگان از بدن مراجعه کنیم. برای درمان کبد به متخصص کبد و برای درمان کلیه به متخصص کلیه. در قدیم این رشته زیر شاخه نداشت و متخصصان داخلی همه بیماری های داخلی را ویزیت می کردند، از زیر شاخه های این رشتهمی توان به فوق تخصص های: گوارش و کبد ٬‌روماتولوژی ٬ قلب و عروق ٬ نفرولوژی ٬ هماتولوژی و آنکولوژی ٬ غدد ٬ ریه و ….

- جراح عمومی General Surgeon

از تخصص‌های پزشکی است که به درمان بیماری‌های قسمت‌های مختلف بدن انسان باتکیه بر استفاده از روش‌های درمانی جراحی می‌پردازد. تأکید این رشته، کار بر روی تروماها، بیماری‌های دستگاه گوارش، شکم، گردن، غدد درون‌ریز، عروق محیطی و پستان می‌باشد.

این رشته برخلاف نامش، تخصص جراحی‌ای است که بر اندام‌های شکمی (مانند روده‌ها) تمرکز دارد، که شامل مری، معده، روده باریک، روده بزرگ، کبد، لوزالمعده، کیسه صفرا و مجاری صفراوی، و اغلب غده تیروئید است. جراحان عمومی همچنین با بیماری‌های دربردارنده، پستان، و ….. سروکار دارند. آن‌ها عمدتاً با تنه ی بدن سروکار دارند از آنجا که متخصصین جراحی عمومی در بسیاری از مراکز دنیا، اولین سطح ارائه خدمات به بیماران تصادفی و اورژانس‌های تهدید کننده حیات می‌باشند، دامنه فعالیت‌ها و توانایی شان بسیار وسیع است.
متخصصین جراحی عمومی به این سبب عمومی نامیده می‌شوند که قادر به جراحی همه اعضای بدن می‌باشند و این رشته تنها رشته از رشته‌های تخصصی جراحی است که در آن اصول جراحی آموزش داده می‌شود. رشته هایی چون: جراحی پلاستیک و زیبایی ٬ جراحی لاپروسکوپی ٬‌ جراحی پستان ٬ جراحی روده بزرگ (فوق تخصص کلورکتال) ٬ جراحی کودکان ٬‌ فوق تخصص جراحی عروق ٬ فوق تخصص جراحی قلب ٬ فوق تخصص جراحی سرطان ٬ فوق تخصص جراحی قفسه سینه ٬ فوق تخصص جراحی کولون، رکتوم و بیماری های مقعد٬ …. زیر مجموعه ی این تخصص می باشد.

- متخصص قلب و عروق Cardiologist

پزشک متخصص قلب برای درمان هر گونه مشکل با بیماری های قلبی و بیماری های قلبی و عروقی می باشد.به عبارت ساده تر، متخصص قلب و عروق پزشکانی هستند که قلب و عروق خونی را بررسی می کنند. متخصص قلب و عروق متخصصی است که به عنوان مشاور سایر پزشکان عمل می کند. متخصص قلب و عروق حملات قلبی، نارسایی قلبی و اختلالات ریتم قلب را درمان می کنند. تخصص آنها برای روش هایی مانند سوند قلبی، آنژیوپلاستی بالون و جراحی قلب مورد نیاز است. متخصص قلب با جراح قلب متفاوت است و جراحی های قلب توسط جراح قلب انجام می شود که زیر شاخه ی متخصصین جراح می باشد.

- جراح قلب و عروق Cardiovascular Surgeon

جراحی قلب شاخه‌ای از علم جراحی است و جراح قلب بر روی قلب و عروق اعمال جراحی انجام می دهد. این جراحی غالباً برای درمان بیماری‌های ایسکمیک قلب (مثل جراحی کنارگذر شریان کرنری)، اصلاح عیوب مادرزادی قلب یا درمان بیماری‌های دریچه‌های قلب ٬ پیوند قلب ٬جراحی عروق بزرگ و عروق گردن ٬ فعالیت می کند. این رشته زیر مجموعه ی جراحی عمومی بوده و پس از گذراندن دوره ی تخصص جراحی عمومی فرد در یکی از فوق تخصص های جراحی قلب می تواند تحصیل کند و جراحی های قلب خودش به چندین دسته ی متفاوت تقسیم می شود مثل جراحی قلب اطفال و ….

- متخصص گوارش و کبد Gastroenterologist & Hepatologist

دکتر برای بیماری های مربوط به سیستم گوارش از جمله مشکل شایع التهاب معده و بازگشت اسید به مری را درمان می کنند متخصص گوارش و کبد به بررسی و درمان بیماریهای دستگاه گوارش آندوسکوپی و کلونوسکوپی و نیز درمان بیماریهای کبد و …. می پردازد. متخصص گوارش و کبد بیماری های دستگاه گوارش، کبد و پانکراس را تشخیص و درمان می کند. آندوسکوپی و کولونوسکوپی سیستم گوارش بر عهده ی این متخصصان است.

- فوق تخصص ریه Pulmonologist

پزشکی که مسئول تشخیص و درمان وضعیت ریه در بیماران و یا درمان بیماران بستری شده در بخش مراقبت های ویژه ICU با پشتیبانی از دستگاه تنفس مصنوعی می باشند.این متخصص با بیماری‌های درگیرکننده مجاری تنفسی سروکار دارد. این پزشک متخصص داخلی و فوق ریه می باشد.

- متخصص پوست Dermatologist

این تخصص هر بیماری مربوط به پوست و ضمائم آن مانند مو، ناخن و غیره را درمان می کند.درمان حساسیت های پوستی و خال ها و …. بر عهده ی این متخصصین است.

- ایمونولوژیست Immunologist

این یک دکتر مسئول بررسی مشکلات سیستم ایمنی بدن و هر رفتار مرتبط با آن است. مانند بیماریهای خودایمنی، حساسیت، نقص ایمنی، واکسیناسیون و مشکلات آن ونظارت بر عملکرد بدن پس از پیوند اعضاء و …..

- روماتولوژیست Rheumatologist

پزشک متخصص بیماریهای اتوایمیون و بیماریهای حساسیتی می باشد.این متخصصین به مطالعه و درمان بیماری‌های بافت همبند و استخوان‌ها بدن انسان توجه دارد. مثل التهاب مفاصل ٬ بیماری‌های استخوان ٬ بیماری‌های بافت همبند و …... شناخت و درمان بیماریهای مفاصل و عضلات و گروه بیماریهای رماتولوژی و پوکی استخوان برعهده این پزشکان می باشد.

- چشم پزشک Ophthalmologist

این پزشک که بیماریها و نقص های مختلف چشم و جراحی های مختلف چشم را انجام می دهد. این تخصص با آناتومی، فیزیولوژی و بیماریهای چشم، پلک و مجرای اشکی سر و کار دارد. یک متخصص چشم در تشخیص و درمان بیماریهای طبی و جراحی چشم انسان مهارت دارد. چشم انسان می‌تواند دچار حوادث و بیماریهای مختلف گردد مانند عفونت میکروبی چشم، آب سیاه، آب مروارید، گل مژه، دکولمان شبکیه و … در ایران این رشته دارای چند دوره ی متفاوت است، از جمله استرابیسم (انحراف چشم)، قرنیه و سگمان قدامی، گلوکوم (آب سیاه)، ویتره و رتین (شبکیه)و ….

- انکولوژیست یا خون و سرطان شناس Hematologist & Oncologist

متخصص سرطان و خون در بالغین. پزشک متخصص است که در تشخیص و درمان بیماران مبتلا به سرطان با استفاده از دارو، شیمی درمانی رادیوتراپی و در جایی که نیاز به مداخله جراحی باشد اقدام می کند. اگر مبتلا به سرطان هستید، یک متخصص انکولوژیست بر اساس گزارشات آسیب شناسی دقیق، یک برنامه درمانی را طراحی خواهد کرد که می گوید چه نوع سرطانی و چه میزان ایجاد شده است، چقدر سریع احتمال دارد که گسترش یابد و چه قسمت هایی از بدن شما درگیر باشد.

- متخصص مغز و اعصاب یا نورولوژی Neurologist

این دکتر اختلالات مغزی مختلف، از جمله، بیماری پارکینسون و بیماری آلزایمر را درمان می کند.متخصص مغز و اعصاب یا نورولوژی، پزشکی است که در زمینه بیماری های مغز و اعصاب و ستون فقرات تخصص دارد البته بیماری هایی که برای درمان آنها نیازی به جراحی نیست. به طور کلی می توان گفت یک متخصص مغز و اعصاب یا نورولوژیست قادر است به درمان غیرجراحی بیماری های مغزی و بیماری های ستون فقرات بپردازد.اینگونه پزشکان هیچگونه عمل جراحی انجام نمی دهند و در صورتی که علائم بیماری فرد به حدی برسد که بیمار نیاز به جراحی داشته باشد در این صورت متخصص مغز و اعصاب بیمار را به یک جراح مغز و اعصاب ارجاع می دهد. زیر مجموعه های این رشته عبارت است از ٬ درد ٬ ام اس ٬ سکته مغزی ٬ نوروفیزیولوژی و ….

- جراحان مغز و اعصاب Neurosurgeon

جراح مغز و اعصاب یا نوروسرجری پزشکی است که با اعمال جراحی به درمان بیماری های مغز و اعصاب و ستون فقرات می پردازد. درمان و جراحی تومورهای مغزی و نخاعی، درمان های اختلالات عروقی مغز، ضایعات و صدمات نخاعی، درمان و جراحی دیسک کمر و گردن از جمله اختلالاتی هستند که یک جراح مغز و اعصاب به درمان و جراحی آن ها می پردازد.
برای درمان بیماری های شایع مغزی همچون تشنج، بیماری صرع، پارکینسون، ام اس و سکته مغزی بهتر است به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.این پزشکان متخصص در انجام اعمال جراحی در بیماری های سیستم عصبی مرکزی و محیطی و مغز کار می کنند و جراحی های مغز و نخاع درمان ضربه های مغزی و تومورهای مغز و نخاع به این گروه از جراحان ارتباط دارد. این رشته خود شاخه های متفاوتی دارد مثل: جراحی قاعده جمجمه ٬ استرو تاکسی ٬ ستون فقرات و ….

- متخصص بیماری های عفونی Infectious Disease Specialist

متخصص بیماری های عفونی و گرمسیری که به انها متخصص بیماری های عفونی نیز گفته می شود ٬‌بیماری های ناشی از ویروس ها، باکتری ها، قارچ ها، انگل ها و شیوع بیماری های همه گیر تشخیص می دهد.تشخیص و درمان و پیشگیری بیماریهای عفونی ناشی از میکروارگانسیم ها بر عهده این گروه پزشکان است با توجه به مسری بودن این بیماریها اهمیت این رشته در کنترل اپیدیمی های بیماری و هدایت مراکز تصمیم گیری بهداشتی در کشور بسیار مهم است. این رشته با فوق تخصص عفونی اطفال و … متفاوت است و همانطور که گفته شد فوق تخصص عفونی اطفال پزشک متخصص اطفالی است که فوق تخصص عفونی اطفال را گذرانده است. این رشته نیز خود زیر مجموعه های متفاوتی چون: فوق تخصص آسم و آلرژی ٬‌فوق تخصص ایمنی و الرژی و … می باشد

- میکروبیولوژی Microbiologist

میکروبیولوژیست یک دکتر که در مورد علل، تشخیص و درمان بیماری های عفونی که در آن میکروب های درگیر هستندکار می کند.این متخصص درباره شکل، ترکیب، ویژگی‌ها و بیماری‌زایی ریزسازواره‌ها (میکروارگانیسم‌ها) یا جانداران بسیار ریز تحقیق و بررسی می‌کند.

- رادیولوژسیت Radiologist

دکتر متخصص برای استفاده از اشعه X و یا فن آوری های تصویربرداری دیگر به منظور تشخیص بیماری های مختلف است.این رشته به تشخیص بیماریتها با کمک رادیولوژی سونوگرافی داپلر رادیوگرافی CT SCAN و MRI و … می پردازد.

- متخصص پرتو درمانی Radiotherapist

نوعی تخصص پزشکی است که با کمک علم پرتودرمانی به درمان سرطان ها و … می پردازد.

- پزشک اورژانس Emergency Meddicine Specialist

این پزشکان وظیفه ی رسیدگی به تروما و شرایط اورژانسی در اتاق اورژانس (ER) را دارا می باشند. در اروژانس آنها مسیول بررسی و تشخیص اولیه ی استخوان شکسته، سوختگی، ضربه مغزی، حمله قلبی، تروما، حوادث و غیره بوده و درمان اولیه را برای بیمار فراهم کرده ٬ سپس بیمار را به متخصص مربوطه ارجاع می دهند.

- متخصص اعصاب و روان Psychiatrist

تشخیص و درمان سایکوزها و نورزها روانپریشی ها و اختلالات خلقی و وسواسها و اختلالات خواب و … از وظایف این گروه از پزشکان است.هر شخص مبتلا به بیماری های روانی مانند اسکیزوفرنی، افسردگی و مشکلات اضطراب توسط روان پزشک عمومی درمان می شود. این متخصصین که پزشکی عمومی خوانده و سپس متخصص روان پزشکی شده اند با تجویز دارو می توانند اختلالات روانی در فرد را کنترل و درمان کنند (باید توجه داشت که کارشناس روانشناسی ٬ روانکاوری ٬ …. رشته های دیگر غیر پزشکی بوده که مجوز تجویز دارو نداشته و با گفتگو و روش های دیگر به درمان بیمار کمک می کنند که خود شامل زیر گرایش های دیگری چون**تراپیست ٬ زوج درمان ٬‌مشاور کودک و … می باشند.)

- متخصص طب فیزیکی و توانبخشی Physiologist

فیزیولوژیست یک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی است که در فیزیولوژی و بازتوانی کمک می کند و به درمان غیر جراحی بیماری های عضلانی ٬‌اسکلتی و مفصلی می پردازد.

- متخصص پاتولوژی Patologist

آسیب ‌شناسی بالینی یکی از تخصص‌های پزشکی است. که به امر تشخیص بیماری‌ها بر پایه مطالعه و بررسی مایعات و سایر نمونه‌های اخذ شده از بدن همانند ادرار، خون، مدفوع و … می‌پردازد. این متخصصین در آزمایشگاه ها فعالیت کرده و مسئول بررسی نمونه های گرفته شده از بدن بیماران هستند.

باید توجه داشت برخی تقسیم بندی تخصص ها و فوق تخصص ها در ایران با خارج از کشور متفاوت می باشد .وبرخی تخصص ها مثل متخصص علوم آزمایشگاهی و متخصص کالبد شکافی و دندان پزشکی و زیر مجموعه های آن ٬ داروسازی و …. در این لیست ذکر نشده است.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

ریفلاکس اسید معده چیست؟

بازگشت یا ریفلاکس اسید از معده به مری که در پزشکی به نام GERD (Gastroesophageal Reflux Disease) شناخته می شود شرایطی بسیار شایع بوده و حدود بیست درصد آمریکایی‌ها، با درجات مختلف، دچار آن هستند.

اما ریفلاکس اسید چگونه اتفاق افتاده و چرا اسید معده بالا میاد؟ مری لوله‌ای عضلانی به طول تقریبی 25 سانتی متر است که حلق را به معده وصل می‌نماید. در انتهای مری یک دریچه (اسفنکتر) حلقوی عضلانی وجود دارد که به طور طبیعی اکثر اوقات باید بسته باشد و فقط هنگام عبور غذا یا مایعات از مری به معده باز گردد.

اگر این دریچه (Sphincter) در هنگام هضم غذا یا زمانی که اسید در معده وجود دارد باز شود، محتویات اسیدی معده به درون مری و به سمت بالا برمی گردند و احساس سوزش سر معده (Heartburn) را ایجاد می نمایند.

اسید معده بسیار قوی است و میزان اسیدیته آن بین عدد 1 تا 3 قرار می‌گیرد؛ این میزان اسیدیته حتی می‌تواند فلزات را حل کند (اسیدیته آب و خون در حدود 7 است – عدد صفر و یک نشانگر بسیار اسیدی و 13 و 14 نشانگر بسیار قلیایی هستند – مقیاس صفر تا 14 است). مخاط‌های معده توانایی مقاومت در برابر این اسید قوی را دارند اما بافت مری نسبت به این میزان اسیدیته مقاوم نیست و در صورت تداوم تماس با اسید دچار آسیب خواهد شد.

این آسیب در ابتدا فقط به صورت احساس ناراحتی و سوزش است ولی در صورت عدم توجه می‌تواند به زخم مری و حتی خونریزی مری منجر شود که یک شرایط اورژانسی جدی پزشکی به شمار آمده و می‌تواند جان بیمار را تهدید نماید.

علاوه بر این، تحقیقات نشان داده‌اند که تماس مداوم مخاط مری با اسید معده می‌تواند به تغییر بافتی مخاط مری منجر گردیده و در دراز مدت شانس ابتلا به سرطان مری را در این افراد افزایش دهد (البته رابطه خطی مستقیم هنوز اثبات نشده است).

چگونه اسید معده را از بین ببریم؟

همانطور که عنوان شد، اسید معده بالا و ریفلاکس آن خطراتی جدی را برای سلامتی شما در پی خواهد داشت. اما راهکارهای طبیعی و بدون دارو برای کنترل و از بین بردن این شرایط وجود دارند که در این بخش به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. بهترین راهکارها برای کاهش فوری اسید معده و جلوگیری از ریفلاکس آن عبارتند از:

راهکار طبیعی اول برای کاهش اسید معده: غذاهای تحریک کننده را کنار بگذارید

اگر بالا آمدن اسید معده برای شما مشکل ایجاد کرده است و مشکل را در رژیم غذایی می‎‌بینید، نباید از خود بپرسید که “برای کاهش اسید معده چه بخوریم” بلکه باید بپرسید “برای کاهش اسید معده چه نخوریم”. اولین قدم شما برای رفع اسید معده، اجتناب از خوردن غذا و نوشیدنی هایی است که این روند را تشدید می‌کنند.

مصرف الکل، قهوه و نوشابه را محدود کنید.

سر دسته مواد غذایی که باعث تشدید ریفلاکس اسید معده خواهند شد سه گروه عمده نوشیدنی‌ها هستند که الکل، قهوه و نوشابه های گازدار را شامل می‌شوند. الکل و قهوه اثر شل کنندگی قوی روی دریچه (Sphincter) مری دارند و باعث باز شدن آن و بازگشت غذا و اسید می گردند. قهوه و نوشابه‌های گاز دار (و البته دوغ) خاصیت اسیدی دارند که مشکل ریفلاکس را تشدید خواهند کرد.

گاز درون نوشابه‌های گازدار نیز برای خروج از معده، به دریچه فشار مضاعف وارد کرده و فرآیند ریفلاکس را تشدید می‌کند. بهترین نوشیدنی برای افراد مبتلا به ریفلاکس فقط آب است که خاصیت اسیدی ندارد. بعضی از محققان توصیه می‌نمایند که آب با خاصیت قلیایی (Alkaline Water) نوشیده شود که در بعضی افراد می‌تواند مفید باشد.

نوشیدن حجم زیاد مایعات به همراه غذا برای افرادی که ریفلاکس دارند مضر است زیرا با افزایش حجم مواد داخل معده، شانس ریفلاکس را افزایش می‌دهد. قهوه نیز بهتر است ترجیحا با صبحانه میل شود و در طول روز به خصوص نزدیک به زمان خواب از آن اجتناب گردد.

از خوردن غذاهای تند، چرب و ترش بپرهیزید.

در میان غذا‌ها، غذاهای تند (Spicy)، چرب و یا بسیار ترش می‌توانند باعث ریفلاکس گردند. غذاهای زیاد سرخ شده و چرب، دیرتر هضم و از داخل معده تخلیه شده و به همین دلیل شانس ریفلاکس را افزایش می‌دهند. غذاهای تند باعث شل شدن دریچه (اسفنگتر) مری می شوند و غذاهای ترش و اسیدی با افزایش میزان اسیدیته معده این روند را تشدید می کنند.

فلفل، گوجه فرنگی، پرتقال، لیمو و توت فرنگی اگرچه دارای ویتامین C و منافع زیادی برای بدن می باشند، ولی اگر زیاد مصرف شوند ریفلاکس را تشدید می کنند.اگر از اهل آب پرتغال نوشیدن هستید، بهتر است آن را به همراه غذا و به میزان کم (نصف لیوان در یک وعده) مصرف کنید. گوشت های پرچرب یا غذاهای گوشتی چرب نیز به علت تاخیر در هضم غذا در معده این روند را تشدید می کنند.

راه کار طبیعی دوم برای کاهش اسید معده بالا: بعد از غذا دراز نکشید!

پس از غذا تا یک ساعت از دراز کشیدن پرهیز کنید. اگر نیاز به استراحت دارید، یکی دو بالش زیر سرتان بگذارید تا زاویه مری به معده حدود 45 درجه باشد. شب‌ها نیز اگر به پشت می‌خوابید، از بالش بیشتر یا بلندتر استفاده کنید و اگر به پهلو می‌خوابید به پهلوی چپ بخوابید.

راه کار طبیعی سوم برای کاهش اسید معده بالا: وعده‌های خود را بیشتر کنید!

یکی از راه‌های درمان اسید معده زیاد این است که در عوض سه وعده بزرگ، وعده‌های بیشتر و کوچک‌تری را در روز میل نمایید. زمانی که معده پر باشد، شانس ریفلاکس اسید به مری بیشتر خواهد بود. بنابراین، توصیه می‌شود که در عوض وعده‌های بزرگ، تا جایی که می‌توانید وعده‌های غذایی خود را بیشتر و کوچکتر کنید.

راه کار طبیعی چهارم برای کاهش اسید معده بالا: وزن کم کنید

اگر اضافه وزن دارید وزن کم کنید زیرا اضافه وزن می‌تواند فشار روی اسفنکتر را برای بسته بودن کاهش داده و به ریفلاکس بیشتر اسید منجر گردد.

راهکار طبیعی پنجم برای کاهش اسید معده بالا: سیگار کشیدن را ترک کنید.

اگر سیگاری هستید، به فکر ترک کردن باشید زیرا نیکوتین می‌تواند قدرت اسفنکتر را برای بسته بودن تضعیف کند.

برای کاهش اسید معده چه بخوریم

با اینکه اصلی‌ترین روش کاهش اسید معده بالا دوری کردن از برخی غذاهایی است که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، اما خوردن برخی غذاها نیز می‌تواند به آرامش معده شما کمک کرده و راه حلی برای درمان اسید معده زیاد و ریفلاکس آن باشد.

در میان غذا‌ها، سبزیجات سبز رنگ (به جز فلفل ها) باعث کاهش و بهبود ریفلاکس می شوند (کاهو، خیار و سبزی خوردن بسیار مفیدند). مصرف سالاد نیز بسیار مفید است، ولی کمترین میزان سس (dressing) و مواد ترش افزودنی باید اضافه گردند. توصیه آخر ما به خوانندگان، استراحت به میزان کافی و کاهش استرس است که باعث کاهش ترشح اسید معده و کاهش ریفلاکس و علائم ناخوشایند آن می گردد.

کاهش فوری اسید معده

علاوه بر راهکارهای ذکر شده، اقدامات زیر نیز می‌تواند به عنوان روشی برای درمان اسید معده زیاد مفید بوده و در کم‌ترین زمان ممکن، سوزش ناشی از آن را کاهش داده یا از بین برند.

روش کاهش فوری اسید معده شماره یک: لباس‌های خود را آزاد کنید

گاهی اوقات ممکن است که بر اثر فشار لباس تنگ به شکم شما ریفلاکس اسید معده رخ دهد. بنابراین، در صورت احساس سوزش حتما کمربند خود را شل کرده و لباس‌های تنگ را در بیاورید.

روش کاهش فوری اسید معده شماره دو: صاف بایستید

موقعیت بدن شما در بالا آمدن اسید معده تاثیر بسیار زیادی دارد. اگر نشسته یا خوابیده احساس سوزش می‌کنید سریعا بایستید و اگر از قبل ایستاده‌اید تلاش کنید که صاف‌تر بایستید.

روش کاهش فوری اسید معده شماره سه: محلول آب لیمو عسل را امتحان کنید

مخلوط آب با مقدار کمی آب لیمو بعلاوه عسل و می‌تواند سوزش معده و اثرات بالا زدن اسید را کاهش دهد.

روش کاهش فوری اسید معده شماره چهار: چای زنجبیل بنوشید

خواص ضد التهابی زنجبیل می‌تواند معده شما را آرام کرده و علائم ریفلاکس را کاهش دهد. بنابراین، مصرف چای یا جوشانده زنجبیل هنگام سوزش معده مفید خواهد بود.

وسط غذا آب ننوشید و بعد از غذا نیز بلافاصله نخوابید، این دو عمل باعث برگشت اسید معده سوزش مری خواهد شد.

کلام آخر

زمانی که دریچه حلقوی عضلانی انتهای مری هنگام هضم غذا یا زمانی که اسید در معده وجود دارد باز شود، محتویات اسیدی معده به درون مری و به سمت بالا باز خواهند گشت که از چنین اتفاقی تحت عنوان ریفلاکس اسید معده یاد می‌شود که با احساس سوزش سر معده همراه خواهد بود. برای رفع اسید معده بهتر است که از خوردن برخی غذاها مثل غذاهای تند، چرب یا خیلی ترش و یا نوشیدن نوشیدنی‌های گازدار، قهوه و الکل پرهیز کرده و همچنین عادات روزانه مثل دراز کشیدن بعد از غذا خوردن را کنار بگذارید.

نگارش گردآورنده: رضا رحیمی

Sources:

healthline.com

webmd.com

hopkinsmedicine.org

مهره ها

مهره ها 33 استخوان جداگانه هستند که به یکدیگر می پیوندند تا ستون فقرات را تشکیل دهند. مهره ها شماره گذاری شده و به مناطقی تقسیم می شوند:
1- گردن
2- قفسه سینه
3- کمر
4- ساکروم
5- کوکسی
از 33 استخوانی که ستون فقرات ما را تشکیل می دهد، فقط 24 استخوان قابل حرکت هستند. مهره های ساکروم و کوکسیکس بهم وصل شده اند.

گردن

عملکرد اصلی ستون فقرات گردن حمایت از وزن سر (حدود 5 کیلوگرم) است. هفت مهره گردن از C1 تا C7 شماره گذاری شده اند. مهره های گردن را با حرف انگلیسی C نشان می دهند که از کلمه سرویکال Cervical یعنی گردن گرفته شده است. گردن به دلیل داشتن دو مهره اختصاصی که به جمجمه وصل می شوند بیشترین دامنه حرکت را در ستون فقرات دارد. اولین مهره (C1) اطلس استخوان حلقه ای شکل است که مستقیماً به جمجمه متصل می شود.به کمک این مهره ما می توانیم سر خود را به جلو و عقب ببریم به عبارت دیگر این مفصل حرکت "بله" یا "وقتی حرف کسی را تایید می‌کنیم سر خود را تکان میدهیم (حالت تایید) را فراهم می کند. مهره دوم (C2) دارای یک برآمدگی بنام odontoidادنتوئید است که در داخل قوس مهره اطلس می چرخد به همین جهت است که ما می‌توانیم با کمک مهره دوم گردن سر خود را به طرف شانه های خود بچرخانیم است. یا در حالتی که " نه "می خواهم بگوییم و گردن خود را به عقب می بریم از این مهره کمری کمک می گیریم.

قفسه سینه (پشتیچ)

کارکرد اصلی ستون فقرات قفسه سینه نگه داشتن قفس دنده و محافظت از قلب و ریه ها است. دوازده مهره قفسه سینه از شماره T1 تاT12 شماره گذاری شده است. مهره های پشتی را با حرف انگلیسی T نشان می‌دهند که از Thoracic توراسیک گرفته شده است دامنه حرکت در ستون فقرات قفسه سینه محدود است.

کمر

کارکرد اصلی ستون فقرات کمر تحمل وزن بدن است. پنج مهره کمری به شماره L1 تا L5شماره گذاری می شوند. این مهره ها بزرگتر از بقیه مهرها هستند و استرسی که در اثر بلند کردن و حمل اجسام سنگین را خنثی می کنند.‌

استخوان ساکروم

عملکرد اصلی ساکروم اتصال ستون فقرات به استخوان لگن (ایلیاک) است. پنج مهره ساکرال وجود دارد که به هم چسبیده اند. آنها به همراه استخوان های ایلیاک، حلقه ای را تشکیل می دهند که به آن لگن می گویند.

ناحیه Coccyx کوکسیکس یا دنبالچه

در این استخوان چهار استخوان مهره بهم وصل (فیوز شده) است. coccyx باعث اتصال به رباط ها و عضلات کف لگن می شود.

همانطور که در تصویر بالا مشخص است ستون فقرات کمری از 5 مهره تشکیل شده است که در بین آنها دیسک ها قرار گرفته اند. عملکرد اصلی دیسک ها تسهیل حرکت و چرخش ستون فقرات بوده و اساسا نقش ضربه‌گیر داشته لذا فشار بیش از حد به جسم مهره ها نمی آید و مهره ها را از شکستگی محافظت می کنند.

دیسک از یک لایه خارجی به نام آنولوس و یک قسمت مرکزی به نام هسته یا نوکلئوس که حالت ژلاتینی دارد تشکیل شده است و هسته نقش اساسی ضربه گیری را انجام می دهد. اطلاعات بیشتر در این مورد را در مقاله دیسک می توانید مطالعه بفرمایید.

ترانس فورامینال استفاده می شود.

2- Protrusion

همانگونه که توضیح داده شد در بیرون زدگی دیسک یا پروتروژن بیرون زدگی رخ داده ولی جداره دیسک پارگی نداشته و محتوای هسته دیسک بیرون از کانال ریخته نشده، در این مرحله می توان از لیزر داخل دیسک یا pldd استفاده نمود.

3- Extrusion

در پارگی دیسک یا اکستروژن جداره دیسک پاره شده هسته دیسک از محل پارگی بیرون زده وارد کانال شده و کانال دچار تنگی می گردد. درمان این وضعیت آندوسکوپی دیسک است که در آن قطعه بیرون زده برداشته شده و تنگی برطرف می گردد.

جراحی باز:

جراحی باز دیسک کمر تنها در درصد پایینی از دیسک ها اندیکاسیون دارد که شامل اختلالات اسفنکتری یا بی اختیاری ادرار و مدفوع (سندروم Caud equina) و نیز تخریب رشته های عصبی می باشد.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

علائم دیسک کمر پیشرفته و خطرناک و راه های درمان آن

فتق دیسک بین مهره ای 4 مرحله دارد:

1. برآمدگی (bulging) دیسک کمر
2. بیرون زدگی متوسط (protrusion) دیسک کمر
3. بیرون زدگی شدید (extrusion) دیسک کمر
4. جدا شدن (sequestration) دیسک کمر که به آن دیسک کمر پیشرفته نیز گفته می شود.

درجه فتق دیسک به شدت یا وسعت فتق دیسک کمر بستگی دارد. مرحله چهام فتق دیسک بین مهره ای شدیدترین مرحله است. پزشکان برای درمان افراد مبتلا به مرحله چهارم و همچنین مرحله سوم فتق دیسک کمر تکنیک های جراحی را توصیه می کنند. متاسفانه تکنیک های جراحی عوارض جانبی زیادی از جمله واکنش آلرژیک به بیهوشی، خونریزی،‌ التهاب، عفونت، جای زخم، فلج شدن و در برخی مواقع نیز مرگ به دنبال دارند. همچنین بیمار پس از جراحی به مراقبت ویژه نیاز دارد. برای اینکه درمان مراحل سوم و چهارم فتق دیسک کمر به درستی انجام شود لازم است درباره این وضعیت ها اطلاعات بیشتری داشته باشید.

برای درمان مرحله سوم فتق دیسک و همچنین پس از درمان مرحله چهارم به کمک تکنیک های جراحی می توانید از توانبخشیکمک بگیرید. دو مرحله آخر فتق دیسک کمر درمان های خاص خود را دارند. در توانبخشی دیسک کمر از تکنیک های ویژه ای از جمله تمرینات ورزشی، طب سوزنی، اوزون تراپی و... استفاده می شود. در این مقاله سعی داریم تکنیک های گوناگون طب فیزیکی را برای درمان مراحل سوم و چهارم فتق دیسک و همچنین کاهش درد ناشی از آنها به شما معرفی کنیم. روند درمان و بهبودی فتق دیسک به مرحله ای از این بیماری که فرد به آن دچار شده است بستگی دارد.

دیسک کمر پیشرفته چیست؟

کمربند طبی استفاده کنید تا از کمر و دیسک های بین مهره ای تان محافظت شود.

این را هم در نظر داشته باشید که پس از جراحی برای درمان دیسک کمر پیشرفته، احتمال فلج شدن بیمار نیز وجود دارد. بنابراین در این مرحله جراح کمر، جراح مغز و اعصاب و جراح ارتوپدباید به بیمار توصیه کرده باشند که حتما باید تحت عمل جراحی قرار بگیرد.

درمان دیسک کمر پیشرفته با عمل جراحی

اسپاسم عضلات برطرف گردد. وجود تنش در عضلات با گذشت زمان موجب محدود شدن توان حرکتی می شود.

گرما درمانی و سرما درمانی

گرما درمانی و سرما درمانی هردو مزایای خود را دارند و درمانگر توانبخشی ممکن است به نوبت یکی از این دو روش را برایتان به کار ببرد تا به بهترین نتیجه ممکن دست یابید.

درمانگر توانبخشی ممکن است برای افزایش خون رسانی به ناحیه درگیر فتق دیسک از گرما استفاده کند. با رسیدن خون بیشتر به این ناحیه اکسیژن و مواد مغذی که به این ناحیه میرسد افزایش میابد. همچنین جریان خون مواد دفعی تولید شده توسط اسپاسم عضلات را نیز از آن ناحیه با خود میبرد.

در مقابل، سرما درمانی که به آن کرایوتراپی نیز گفته می شود جریان خون را در ناحیه اعمال شده کاهش می دهد. با کاهش یافتن جریان خون یک ناحیه التهاب، اسپاسم عضلات و درد نیز در آن ناحیه کم می شود. درمانگر توانبخشی ممکن است روی ناحیه درگیر پک یخ قرار دهد، یا با یخ آن ناحیه را ماساژ دهد یا حتی برای خنک کردن بافت های ملتهب از اسپری فلوئورومتان استفاده کند.

آب درمانی

کشش ستون فقرات روشی است که به منظور کاهش اثر نیروی جاذبه بر روی ستون فقرات انجام می شود. می توان با وارد کردن نیروی کششی به استخوان های ستون فقرات شدت فتق دیسک را کاهش داد. برای توضیح نحوه اثرگذاری این روش از مثال زیر کمک می گیریم: زمانی که لاستیک ماشین پنچر می شود با قرار دادن جک زیر ماشین، فشار از روی لاستیک برداشته می شود و دیگر پنچر بودن آن قابل مشاهده نیست. به کمک روش تراکشن می توان بیرون زدگی دیسک کمر یا گردن را کاهش داد.

طب سوزنی

اساس این روش که چین باستان تا به امروز مورد استفاده قرار می گیرد این است که در بدن تمام افراد انرژی ای به نام «چی» وجود دارد. زمانی که در بدن فرد چی مسدود یا نامتعادل شود ممکن است بدن دچار درد یا بیماری شود. هدف طب سوزنی سنتی آزاد کردن کانال هایی به نام مریدین است که چینی ها معتقدند انرژی چی از آنها عبور می کند. برای آزاد کردن مریدین ها در نقاط خاصی از بدن، سوزن های بسیار نازک و ظریفی قرار داده می شود.

بر اساس اینکه شما دقیقا به چی مشکلی مبتلا شده اید پزشک طب سوزنی تعدادی سوزن را در نقاط خاصی از بدنتان قرار می دهد. این سوزن ها حدود 20 - 40 دقیقه در آن نقاط باقی میمانند.

همچنین پزشکان باور دارند که طب سوزنی موجب ترشح اندروفین در جریان خون می شود. به بیان دیگر سطح اندروفین که نوعی مسکن طبیعی در بدن انسان است به کمک طب سوزنی افزایش میابد و میزان دردی را که درک و تجربه می کنید کاهش می دهد.

اوزون تراپی

با تزریق اوزون به دیسک بین مهره ای می توان فشاری که به اعصاب نخاعی وارد می شود کاهش داد. علت اثرگذاری این روش این است که با تزریق اوزون به دیسک سبب کوچک شدن بخش بیرون زده دیسک می شود. تزریق اوزون ارتفاع یا آناتومی طبیعی دیسک را تغییر نمی دهد. این روش تفاوت مهمی با روش های جراحی دارد. در روش های جراحی ارتفاع و آناتومی دیسک تغییر داده می شود. برخلاف روش های جراحی، روش اوزون تراپی سلامت دیسک را در بلند مدت بهبود می دهد.

روش های درمانی فعال در توانبخشی برای بازتوانی

روش های درمانی فعال موجب بهبود انعطاف پذیری، قامت بدن، ثبات عضلات مرکزی بدن و حرکت مفاصل می شود. همچنین ممکن است یک برنامه ورزشی برای فرد تنظیم شود تا به نتایج مطلوب دست یابد. این روش ها نه تنها درد را کاهش می دهند بلکه به سلامت عمومی بدن نیز کمک می کنند. درمانگر توانبخشی در طول درمان با بیمار همراهی می کند و برای او برنامه ای اختصاصی با توجه مشکل و پیشینه سلامتی او تنظیم می کند.

ثبات عضلات مرکزی بدن

بسیاری از افراد نمیدانند که داشتن عضلات مرکزی قوی چه نقش مهمی در حفظ سلامت ستون فقرات دارد. عضلات مرکزی (شکمی) بدن به عضلات پشت در حمایت از ستون فقرات کمک می کند. در صورت ضعیف بودن عضلات مرکزی بدن فشار بیشتری به عضلات پشت وارد می شود. درمانگر توانبخشی ممکن است به شما تمرینات ورزشی مخصوصی برای بهبود ثبات عضلات مرکزی و تقویت عضلات پشت بدهد.

تقویت عضلات مرکزی بدن

تنها ورزشکاران نیستند که باید به تقویت عضلات مرکزی بدن و عضلات حمایت کننده پشت خود اهمیت دهند. تقویت این عضلات موجب بهبود قامت بدن (posture) می شود. این عضلات در انجام دادن کارهای روزمره نقش مهمی دارند و درصورت قوی بودن این عضلات در بدن، دچار درد و آسیب در ستون مهره ها نمی شوید. منظور از مرکز بدن بخش میانی بدن یا میان تنه است و تمام عضلات جلو، پشت و کنار بدن را در ناحیه میان تنه شامل می شود. چند نمونه از کارهای روزمره که انجام دادنشان عضلات مرکزی بدن را درگیر می کند در ادامه آورده شده:

• برداشتن چیزی از طبقه بالای کابینت
• خم شدن هنگام بستن بند کفش
• دوش گرفتن و لباس پوشیدن
• برداشتن چیزی از روی زمین
• تمیز کردن خانه (مانند جاروبرقی کشیدن)
• راه رفتن یا ساکن ایستادن با قامت کشیده
• انجام کارهای خارج از منزل همچون باغبانی
• کنترل مثانه و عملکرد صحیح روده ها

بسیاری از افراد از تاثیر قدرت عضلات مرکزی بر سلامت ستون فقرات اطلاع ندارند. این عضلات از ستون فقرات محافظت می کنند و ثبات آن را تضمین می کنند. از سوی دیگر ضعف عضلات مرکزی موجب درد دائمی در کمر، قامت ناصحیح، آسیب رسیدن به عضلات بدن که موجب دشواری در ورزش کردن و انجام فعالیت های روزمره می شود. نشستن طولانی مدت و نداشتن فعالیت بدنی سبب ضعیف شدن عضلات میان تنه می شود.

اثرات منفی نشستن طولانی مدت پشت میز را می توان با کارهای این چنینی کاهش داد: هر 20 دقیقه از پشت میز بلند شوید و کمی راه بروید، در زمان ناهار و استراحت حرکات کششی انجام دهید، از میز های ایستاده (standing desk) استفاده کنید و به طور منظم تمرینات ورزشی مخصوص تقویت عضلات مرکزی بدن را انجام دهید. تمرینات ورزشی تقویت کننده عضلات مرکزی بدن موجب قوی شدن عضلات کمر، پهلوها، شکم و لگن می شود و باعث می شود این عضلات با هماهنگی با یکدیگر کار کنند و نتیجه آن وجود تعادل و ثبات در بدن فرد است. انجام دادن حرکات ورزشی با احتیاط و دقت به داشتن وزن مناسب کمک می کند و این خود باعث می شود ستون فقرات بار وزن کمتری را تحمل کند و فشار کمتری را متحمل شود.

انعطاف پذیری

با یادگیری و انجام منظم حرکات کششی و انعطاف پذیری، بدن خود را برای انجام حرکات هوازی و قدرتی آماده کنید. بدنی که انعطاف پذیر است راحتتر حرکت می کند و دچار گرفتگی نمی شود.

آب درمانی

برخلاف آب درمانی به روش غیرفعال که فرد در محفظه ای پر از آب گرم یا زیر دوش آب گرم مینشیند، در آب درمانی به روش فعال فرد داخل آب حرکات هوازی انجام می دهد. انجام حرکات ورزشی داخل آب بدن را قوی و ورزیده می کند و مانع از وارد شدن استرس به بدن حین انجام تمرینات می شود.

تقویت عضلات

عضلات در صورتی که قوی باشند می توانند از ستون فقرات به خوبی محافظت کنند و مانع از ایجاد درد در این ناحیه شوند.

درمانگر توانبخشی به شما روش هایی آموزش می دهد تا عضلات پشت تان را تقویت کنید و مانع از ایجاد درد در آینده شوید. او همچنین ممکن است نکاتی برای درمان علائم درد به شما بیاموزد. هدف نهایی این است که با به کار بستن سبک زندگی سالمی برای خود، زندگی بدون دردی سپری کنید.

پس از پایان دوره درمان توانبخشی لازم است نکات و تمرینات ورزشی لازم را یاد گرفته باشید تا بتوانید عضلات پشت تان را در بهترین وضعیت نگه دارید تا از ستون فقراتتان به خوبی محافظت کند. درصورتی که به نکاتی که از درمانگر توانبخشی آموخته اید عمل نکنید نتایج به دست آمده در طول درمان دوام نخواهد آورد. لازم است که پس از پایان درمان توانبخشی مراقب کمر و پشتتان باشید تا از ابتلا به فتق دیسک در آینده جلوگیری کنید.

تمرینات ورزشی برای دیسک کمر پیشرفته

حرکتprone extension

برای انجام این حرکت:

1. ابتدا 5 دقیقه روی شکم دراز بکشید. درصورتی که این حرکت برای شما مفید باشد قرارگیری در این حالت مقداری از درد پاهایتان را برطرف می کند.
2. پس از اینکه با قرارگیری در وضعیتی که گفته شد کمی احساس راحتی داشتید بدنتان را طوری از زمین بلند کنید که آرنج هایتان روی زمین قرار گیرد. 5 دقیقه در این وضعیت باقی بمانید.
3. برای بالا بردن سختی این حرکت با فشار دادن دست هایتان به زمین بالا تنه تان را بلند کنید. 3 - 5 ست و در هر ست 10 بار بدنتان را از روی زمین بالا بکشید و مجددا به حالت اولیه روی زمین دراز بکشید.

ممکن است با انجام این حرکت در پایین ستون فقراتتان درد خفیفی احساس کنید اما نباید درد پایاهایتان شدت یابد.

حرکتDying Bug

برای انجام این حرکت:

1. به پشت دراز بکشید زانوهایتان را خم کنید و کف پاهایتان را روی زمین نگه دارید.
2. عضلات شکم خود را منقبض کنید تا کمرتان صاف باقی بماند و از روی زمین بلند نشود.
3. در حالی که عضلات مرکزی بدن خود را منقبض نگه داشته اید هر بار یک پا را در حالی که زانویش خم است بالا بیاورید و پای دیگر را همزمان به آرامی روی زمین بگذارید.
4. سپس یکی از دست هایتان را به بالای سر ببرید و دست دیگر را نیز تا کنار بدن خود پایین بیاورید. این کار را برای دست دیگر انجام دهید.
5. به حرکت دادن دست و پاهایتان ادامه دهید. این حرکت را روزانه در 3 ست 5 تایی انجام دهید.

حرکتStanding Row

برای انجام این حرکت:

1. یک کش مقاومتی را به یک ستون ببندید و هر سر آن را با یک دست نگه دارید.
2. در حالی که دست ها را کنار بدن نگه داشته اید همزمان با هر دو دست کش را به سوی خود بکشید طوری که کتف هایتان به یکدیگر نزدیک شوند.
3. مانع از بالا رفتن شانه هایتان شوید. همچنین نگذارید گردنتان رو به جلو خم شود.
4. روزانه در 3 ست 10 تایی این حرکت را انجام دهید.

حرکتBird Dog

برای انجام این حرکت:

1. در وضعیت چهار دست و پا قرار بگیرید. عضلات شکم تان را منقبض کنید تا بخش پایینی ستون فقراتتان صاف شود و قوص نداشته باشد.
2. بدون اینکه لگن بچرخد دست و پای مخالف را بالا بیاورید تا جایی که در یک راستا قرار بگیرند.
3. در این وضعیت 5-10 ثانیه بمانید سپس به موقعیت اولیه بازگردید و بعد حرکت را با دست و پای دیگر انجام دهید.
4. این حرکت را روزانه در 2-3 ست 10 تایی انجام دهید.

سوالاتی که مدام بیماران می پرسند.

- آیا فتق دیسک کمر خطرناک است؟

جدی ترین عارضه فتق دیسک ابتلا به سندروم دم اسبی (cauda equina syndrome) است. این وضعیت زمانی پیش می آید که بخش بسیار بزرگی از مواد دیسک در سمت کانال نخاع در ناحیه ای که اعصاب کنترل کننده روده و مثانه عبور می کنند پاره می شود.

- اگر فتق دیسک درمان نشود چه اتفاقی می افتد؟

زمانی که دیسک بیرون زده به عصب فشار زیادی وارد کند ممکن است با قطع کردن تکانه های عصبی سبب ایجاد آسیب زیادی شود. فشرده شدن اعصاب ممکن است منجر به وضعیت وخیمی همچون از دست رفتن حس در اندام تحتانی یا از دست رفتن کنترل روده ها شود.

- فتق دیسک حداکثر چه مدت ممکن است ادامه داشته باشد؟

به طور میانگین 4-6 هفته طول میکشد تا فتق دیسک بهبود یابد اما بسته به شدت وخامت و محل بروز ممکن است فتق دیسک پس از چند روز بهبود یابد. زمان مهمترین عامل در بهبودی فتق دیسک است زیرا این عارضه اغلب به صورت خود به خود برطرف می گردد.

- آیا فتق دیسک معلولیت به حساب می آید؟

فتق دیسک را درصورت وخیم بودن می توان نوعی معلولیت در نظر گرفت و به این ترتیب فرد مبتلا واجد شرایط شرکت های بیمه سلامت خواهد بود.

- آیا فتق دیسک باعث فلج شدن فرد مبتلا می شود؟

درصورتی که فتق دیسک شدید باشد ممکن است سبب فلج شدن فرد مبتلا شود. معمولا فتق دیسک در کمر (پایین ستون فقرات) و گردن به وجود می آید.

- آیا پزشک کایروپرکتیک می تواند فتق دیسک را درمان کند؟

از هر 10 نفری که به فتق دیسک مبتلا هستند 9 نفر می توانند به کمک روش های غیرتهاجمی بهبود یابند. اگر برای درمان فتق دیسک خود به دنبال روش های غیرجراحی و محافظه کارانه هستید برای شروع می توانید به کایروپرکتیک مراجعه کنید. کایروپرکتیک به شما کمک می کند تا به طور طبیعی بهبود یابید و دردتان تسکین یابد.

- بهبودی فتق دیسک شدید چقدر زمان میبرد؟

درد ناشی از فتق دیسک در بیشتر مواقع پس از چند روز کاهش می یابد و پس از 4-6 هفته به طور کامل برطرف می گردد. محدود کردن فعالیت های بدنی، یخ درمانی، گرما درمانی و مصرف مسکن های بدون نسخه می تواند در بهبودی هرچه سریعتر به شما کمک کند.

نگارش و گردآورنده: رضارحیمی

علائم عفونت گوش چیست؟

عفونت‌های گوش معمولاً در گوش میانی روی می‌دهند اما پرده گوش و کانال گوش هم می‌توانند به عفونت دچار شوند. عفونت گوش در کودکان (و بزرگسالان) اغلب با علائم زیر همراه است:
. کشیدن یک یا هر دو گوش به دلیل درد
. گریه کردن
. تب
. مشکل در خوابیدن
. ترشحات گوش
. کاهش شنوایی
. احساس پُری در گوش
. تهوع
. استفراغ
. احساس سرگیجه
. صدای وزوز در گوش
. کاهش اشتها
. مشکل در غذا خوردن

عفونت گوش چگونه تشخیص داده می‌شود؟

عفونت گوش توسط پزشک و با معاینه گوش و با توجه به سوابق پزشکی بیمار تشخیص داده می‌شود. پزشک با استفاده از اتوسکوپ یا گوش‌بین، داخل کانال گوش را می‌بیند و اگر عفونت گوش وجود داشته باشد آن را تشخیص می‌دهد و اینکه آیا عفونت در گوش میانی رخ داده یا در کانال گوش.

برای موارد خفیف‌تر عفونت گوش، پزشکان اغلب توصیه می‌کنند پیش از شروع مصرف آنتی‌بیوتیک، مراقبت و کمی صبر کنید زیرا خیلی از موارد خودبه‌خود برطرف می‌شوند

درمان عفونت گوش چگونه است؟

داروهایی که برای درمان عفونت گوش تجویز می‌شوند:
. داروهای مسکن
. استامینوفن
. ایبوپروفن
. پزدوافدرین برای کاهش فشار گوش
. قطره گوش آنتی‌بیوتیک برای عفونت کانال گوش
. قطره گوش استروئید برای عفونت کانال گوش
. هیدروکورتیزون
. آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی برای عفونت گوش میانی و عفونت‌های شدید گوش خارجی

پزشکان از چه آنتی‌بیوتیک‌هایی برای درمان عفونت گوش استفاده می‌کنند؟

اگر عفونت گوش ناشی از باکتری باشد (نه ویروس)، پزشک آنتی‌بیوتیک خوراکی یا موضعی تجویز خواهد کرد. برخی از آنتی‌بیوتیک‌هایی که پزشکان برای درمان عفونت گوش تجویز می‌کنند شامل موارد زیر می‌شوند:
. آموکسیل (آموکسی‌سیلین)
. آگمنتین (آموکسی‌سیلین کلاوولونات پتاسیم)
. کورتیسپورین (نئومایسین، پلی‌میکسین‌بی، هیدروکورتیزون) به‌صورت محلول یا سوسپانسیون
. کورتیسپورین تی‌سی (کولیستین، نئومایسین، تونزونیوم، هیدروکورتیزون) به صورت سوسپانسیون
. سیپرودکس (سیپروفلوکساسین، دگزامتازون) به صورت سوسپانسیون
. سیپرو اچ سی (سیپروفلوکساسین، هیدروکورتیزون) به صورت سوسپانسیون
. سیلوکزان (سیپروفلوکساسین) به صورت محلول
. اوکوفلوکس (افلوکساسین) به صورت محلول
. فلوکسین (افلوکساسین) به صورت محلول
. استاسول اچ سی (هیدروکورتیزون، استیک اسید) به صورت محلول
. ازیترومایسین (زیترومکس)
. اریترومایسین
. داکسی‌سایکلین
پزشک نوع باکتری که باعث عفونت گوش شده را ارزیابی می‌کند تا معلوم شود کدام آنتی‌بیوتیک برای درمان لازم است. بیشتر افراد در عرض 24 ساعت بعد از شروع دوره درمان با آنتی‌بیوتیک کم‌کم احساس بهبودی می‌کنند و علائم باید در عرض 48 تا 72 ساعت به میزان چشمگیری تسکین بیابند.
برای موارد خفیف‌تر عفونت گوش، پزشکان اغلب توصیه می‌کنند پیش از شروع مصرف آنتی‌بیوتیک، مراقبت و کمی صبر کنید زیرا خیلی از موارد خودبه‌خود برطرف می‌شوند.
از کمپرس گرم برای تسکین درد استفاده کنید. از قطره گوش تنها زمانی استفاده کنید که پزشک اجازه داده باشد.

چه زمانی به آنتی‌بیوتیک نیاز دارید و چه زمانی نه؟

آنتی‌بیوتیک‌ها داروهایی قوی هستند که باکتری‌ها را از بین می‌برند. برای عفونت گوش، پزشکان آنتی‌بیوتیک‌هایی به صورت مایع یا قرص تجویز می‌کنند اما گاهی قطره‌های آنتی‌بیوتیک می‌توانند مؤثرتر و بی‌ضررتر از انواع خوراکی باشند، به این دلایل:
آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی عوارضی دارند:
. آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی بیشتر احتمال دارد که در خارج از گوش سبب مقاومت باکتری‌ها شوند. وقتی این اتفاق می‌افتد، این داروها ممکن است در آینده به‌خوبی اثر نکنند و بیماری‌ها سخت‌تر درمان شوند.
. قطره‌های آنتی‌بیوتیک باکتری‌ها را سریع‌تر و کامل‌تر از آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی نابود می‌کنند. این قطره‌ها وارد خون نمی‌شوند، بنابراین داروی بیشتری به ناحیه عفونت می‌رسد.

آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی عوارض جانبی بیشتری دارند:
آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی می‌توانند عوارض جانبی بیشتری نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های موضعی داشته باشند. این عوارض شامل اسهال، تهوع و استفراغ، شکم درد، کهیر، سردرد و واکنش‌های آلرژیک خطرناک می‌شوند.

چه کسانی باید از قطره‌های گوش آنتی‌بیوتیک استفاده کنند؟

قطره‌های آنتی‌بیوتیک گوش می‌توانند در موارد زیر مؤثرتر و کم‌ضررتر باشند:
. افرادی که دچار عفونت گوش شناگر می‌شوند. این عفونت به‌واسطه آب در گوش ایجاد می‌شود.
. بچه‌هایی که لوله تهویه گوش دارند. این لوله‌ها جلوی بیشتر عفونت‌ها در پشت پرده گوش را می‌گیرند (قسمتی که به نام گوش میانی معروف است). اگر عفونتی در گوش باشد می‌توان از قطره آنتی‌بیوتیک در کانال گوش استفاده کرد.

چه کسانی باید از آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی برای عفونت گوش استفاده کنند؟

. کودکانی که لوله تهویه در گوش ندارند برای عفونت گوش میانی باید آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی استفاده کنند، خصوصاً وقتی درد شدید یا تب بالا دارند.
. بچه‌هایی که لوله تهویه در گوش دارند باید در موارد زیر آنتی‌بیوتیک خوراکی مصرف کنند:
. بسیار بیمارند.
. به دلیل دیگری باید آنتی‌بیوتیک مصرف کنند.
. عفونت با قطره برطرف نشده است.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع: معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی اراک

American Heart Association

WebMed

World Health Organization

(WHO)

​​​​​​داروسازی دکتر عبیدی