فارسی هفتم درس 5 قلب کوچکم را به چه کسی بدهم؟

قلب کوچکم را به چه کسی بدهم ؟

 

من قلب کوچولویی دارم ؛ خیلی کوچولو ؛ خیلی خیلی کوچولو .

سه جمله

آرایه ادبی :

تکرار خیلی

تکرار کوچولو

 

قلب آدم نباید خالی بماند . اگر خالی بماند ، مثل یک گلدان خالی ،

زشت است و آدم را اذیت می کند .

آرایه ادبی :

 قلب را به گلدان تشبیه کرده است .

تکرار خالی

 

دلم می خواهد تمام تمام این قلب کوچولو را مثل یک خانه ی قشنگ

کوچولو ، به کسی بدهم که خیلی خیلی دوستش دارم ... یا ...

نمی دانم ... کسی که خیلی خوب است ؛

آرایه ادبی :

تکرار کوچولو

تکرار تمام

شبیه : قلب کوچولو را به خانه تشبیه کرده است .

 

 

قلب مهمان خانه نیست که آدم ها بیایند ، دوسه ساعت یا دو سه

روز توی آن بمانندو بعد بروند . قلب ، لانه ی گنجشک نیست که

بهار ساخته شود و در پاییز ، باد آن را

با خودش ببرد ...

آرایه ی ادبی :

تکرار دو سه

   قلب  ≠  مهمان خانه                                    بهار   ≠  پاییز

    قلب ≠ لانه ی گنجشک                                بمانند  ≠  بروند

 

 

جای آدم های خیلی خیلی خوب است – برای همیشه –
 آرایه ی ادبی : 

تکرار خیلی

دلیل کاربرد  - ... – توضیحات فرعی یا تکمیلی را درباره ی جمله بین

                            دو خط تیره قرار می دهند . 

                                                  

تمام قلبم را ، تمام تمامش را بدهم به مادرم ؛

آرایه ی ادبی :

تکرار تمام

 

باید عقلم می‌رسید و قلبم را می دادم به هر دو تاشان .

منظور از « هردو تاشان » پدر و مادر است . 

 

اما وقتی نگاه کردم خدا جان ، خدا جان !

دلیل کاربرد علامت تعجب !  جمله ی عاطفی است .

 

خوب ... بعدش نوبت کی ها بود ؟

دو جمله

 

بله ، درست است .

دو جمله

 

این عموی پدرم خیلی خیلی خیلی پول‌‌دار است .

آرایه ی ادبی :

تکرار خیلی

 

ببرم توی قلبم و یک گوشه بهش جا بدهم .

بهش = به + ش

دو جمله

 

یک شب به یاد آن روزها و شب های خیلی سخت آن جنگ افتادم ...همه ی آن هایی

که جنگیدند و دشمن را از خاک ما ، از سرزمین ما ، و از خانه ی ما انداختند بیرون ...

آرایه ی ادبی :

شب  ≠  روز

مراعات نظیر  جنگیدند و دشمن و خاک و سرزمین و جنگ

 

سرباز خانه داشت ، کوچه و محله و خیابان و مسجد داشت و ...

 آرایه ی ادبی :

مراعات نظیر خیابان و کوچه و محله

                                                

        

دانش های زبانی و ادبی  :

گاه جمله تنها با یک نهاد و یک فعل کامل می شود .

اما گاهی جمله علاوه بر نهاد و فعل نیاز به واژه های دیگری هم دارد .

به ترکیب بندی ساختمان جمله های زیر توجه کنید .

ساختمان جمله :    1 - نهاد + فعل خاص

                            2 - نهاد + مفعول + فعل خاص

 

پروانه می خندد .

 نهاد     فعل

چه کسی می خندد ؟ پروانه   ( نهاد )

 

سمیرا افتاد .

 نهاد   فعل

 چه کسی افتاد ؟ سمیرا  ( نهاد )

این جمله ها تنها با یک نهاد و فعل خاص کامل شده اند .

 

به جمله های زیر توجه کنید .

پروانه پریسا را دید  .

 نهاد   مفعول    فعل

چه کسی دید ؟ پروانه  ( نهاد )

چه کسی را دید ؟ پریسا  ( مفعول  ) 

این جمله علاوه بر نهاد و فعل ، به مفعول هم نیاز دارد .

همان طور که می بینید ، مفعول را با پرسش « چه کسی را یا

چه چیزی را » + فعل ، مشخص می کنیم . مفعول معمولاً با

حرف نشانه ی مفعولی ، یعنی « را » به کار می رود . گاه در

جمله ، حرف نشانه ی مفعولی حذف می شود ؛ اما این

جمله ها همچنان قابلیت پذیرفتن « را » یعنی حرف نشانه ی

مفعولی را دارند .

 

مادرم ظرف ها را می شوید .

 نهاد   مفعول   حرف نشانه ی مفعولی  

 

چه کسی می شوید ؟ مادرم   ( نهاد )

چه چیزی را می شوید ؟ ظرف ها را ( مفعول  ) 

 حالا در جمله ی زیر ، نقش واژه های مشخص شده را بنویسید .

نازنین تلویزیون تماشا می کند .

   

   

منظور از تکرار ( یکی از انواع آرایه ی ادبی ) چیست ؟

گاه نویسنده و شاعر در نوشته ی خود از واژه های تکراری استفاده

می کند ، به طوری که این تکرار ، باعث زیباتر شدن نوشته می شود .

البته این تکرار را نباید با تکرارهای خسته کننده اشتباه گرفت .

 

فارسی : درس ششم ، علم زندگانی

کبوتر بچه‌ای با شوق پرواز                     به جرئت کرد روزی بال و پر باز

قافیه : پرواز - باز

1 جمله

آرایه ادبی :

مراعات نظیر : کبوتر ، پرواز ، بال ، پر

تشخیص : جرئت داشتن را به جوجه کبوتر نسبت داده است . 

روزی جوجه کبوتری به شوق پرواز با شهامت شروع به پرواز کرد .

 

پرید از شاخکی بر شاخساری                   گذشت از بامکی بر جو کناری

قافیه : شاخساری - کناری

2 جمله

نکته :
شاخک یعنی شاخه ی کوچک     

بامک یعنی بامِ کوچک

شاخسار : قسمت بالای درخت که پُر شاخه باشد.

از شاخه ی کوچکی به شاخه کوچک دیگری پرید و از کنار بام کوتاهی به کنار جوی آبی پرید

 

نمودش بس که دور آن راه نزدیک        شدش گیتی به پیش چشم تاریک

قافیه : نزدیک - تاریک

2 جمله  

نکته : شدش ضمیر « ش » در مرتب کردن پس از چشم قرار می گیرد ،

         یعنی چشمش .

آن راه نزدیک از بس که به نظرش دور آمد دنیا پیش چشم او سیاه شد .

 

ز وحشت سست شد بر جای ناگاه               ز رنج خستگی درماند در راه

قافیه : ناگاه - راه

2 جمله 

آرایه ادبی :

مراعات نظیر : سست ، رنج ، خستگی ، درماند

ز ترس زیاد درجا سست و بی حال شد و از سختی خستگی در راه درمانده شد و نتوانست راه را ادامه دهد

 

گه از اندیشه بر هر سو نظر کرد                گه از تشویش سر در زیر پر کرد

 

نه فکرش با قضا دمساز گشتن                  نه‌اش نیروی زآن ره بازگشتن

 

نه گفتی کآن حوادث را چه نام است             نه راه لانه دانستی کدام ست

 

نه چون هر شب حدیث آب و دانی               نه از خواب خوشی نام و نشانی

 

فتاد از پای و کرد از عجز فریاد                 ز شاخی مادرش آواز در داد

قافیه : فریاد - داد

3 جمله 

آرایه ادبی :

فتاد از پای کنایه از ناتوانی خستگی

از پا افتاد و ار ناتوانی فریاد کشید ، مادرش از شاخه ای صدایش زد

 

کزین سان است رسم خودپسندی                چنین افتند مستان از بلندی

 

بدن خردی نیاید از تو کاری                      به پشت عقل باید بردباری

 

ترا پرواز بس زودست و دشوار                 ز نو کاران که خواهد کار بسیار ؟

قافیه : دشوار - بسیار

3 جمله

مصراع دوم استفهام انکاری دارد . یعنی پرسشگر خود پاسخ پرسش

را می داند اما به خاطر این که روی مسأله ای تأکید کند یا نسبت به

رفتاری اعتراض کند جمله ی خبری خود را به صورت پرسشی مطرح

می کند.

برای تو پریدن بسیار زود و سخت است و هیچ کس از افراد بی تجربه و تازه کار انتظار کارهای بزرگ ندارد ؟

 

بیاموزندت این جرئت مه و سال                 هَمَت نیرو فزایند، هم پر و بال

 

هنوزت دل ضعیف و جثه خرد است             هنوز از چرخ ، بیم دستبرد است

 

هنوزت نیست پای برزن و بام                   هنوزت نوبت خواب است و آرام

قافیه : بام - آرام

3 جمله

آرایه ادبی :

تکرار : هنوز 

هنوز قدرت رفتن به کوچه و پرواز به بر روی پشت بام نداری. اکنون وقت خوابیدن و استراحت توست.

 

هنوزت انده بند و قفس نیست                    به جز بازیچه، طفلان را هوس نیست

 

نگردد پخته کس با فکر خامی                    نپوید راه هستی را به گامی

 

تو را توش هنر می باید اندوخت                 حدیث زندگی می باید آموخت

قافیه : اندوخت - آموخت

2 جمله 

آرایه ادبی :

توش ِ هنر اضافه ی تشبیهی . هنر به توشه و ذخیره تشبیه شده

                         است .

تو باید هنر و فن و تجربه لازم را به دست بیاوری و راو و رسم زندگی کردن را یاد بگیری

 

بباید هر دو پا محکم نهادن                       از آن پس، فکر بر پای ایستادن

قافیه : نهادن - ایستادن

2 جمله 

آرایه ادبی :

تکرار پا

برپا ایستادن کنایه از استقلال ، به خود متکی بودن

ابتدا باید دو پایت را محکم بر زمین بگذاری بعد از آن به فکر برپا ایستادن باشی و بخواهی به خودت متکی باشی

 

پریدن بی پر تدبیر، مستی است                  جهان را گه بلندی، گاه پستی است

 

به پستی در، دچار گیر و داریم                  به بالا، چنگ شاهین را شکاریم

 

من این‌جا چون نگهبانم تو چون گنج            تو را آسودگی باید، مرا رنج

قافیه : گنج - رنج

4 جمله

آرایه ادبی :

من چون نگهبانم تشبیه من به نگهبان           

تو چون گنج تو به گنج تشبیه شده .

مراعات نظیر : گنج و نگهبان

رنج ≠ آسودگی

تکرار تو

من اینجا مانند نگهبانی هستم و تو گنج هستی ، تو باید استراحت کنی و من سختی بکشم

 

تو هم روزی روی زین خانه بیرون             ببینی سحربازیهای گردون

 

از این آرامگه وقتی کنی یاد                     که آبش برده خاک و باد بنیاد

 

نه‌ای تا زآشیان امن دلتنگ                     نه از چوبت گزند آید، نه از سنگ

 

مرا در دام ها بسیار بستند                      ز بالم کودکان پرها شکستند

قافیه : بستند - شکستند

2 جمله

بسیار اتفاق افتاده است که مرا اسیر کردند و کودکان پر و بالم را نیز شکسته اند .

 

گه از دیوار سنگ آمد گه از در                گهم سرپنجه خونین شد گهی سر

قافیه : در - سر 

4 جمله

آرایه ادبی :

مراعات نظیر دیوار ، در

تکرار : گه

گاه از سوی دیوار و گاه از در خانه به من سنگ پرتاب کردند.گاهی چنگال هایم و زمانی سرم زخمی شد

 

نگشت آسایشم یک لحظه دمساز               گهی از گربه ترسیدم، گه از باز

قافیه : دمساز - باز  

3 جمله  

آرایه ادبی :

تشخیص : دمساز شدن با آسایش

تکرار : گه

استراحت یک لحظه بامن همدم نشد ، گاهی از گربه و گاهی هم از باز شکاری ترسیدم

 

هجوم فتنه‌های آسمانی                          مرا آموخت علم زندگانی

قافیه : آسمانی - زندگانی

1 جمله

آرایه ادبی :

هجوم فتنه ، فتنه مرا آموخت ؟

بلاهایی که از زمین و هوا به من هجوم می آورد و به من روش زندگی کردن را یاد داد .

 

 نگردد شاخک بی بن برومند    زتو سعی و عمل باید ز من پند 

قافیه : برومند - پند

3 جمله

نهال کوچک بدون ریشه قوی نمی شود و ریشه نمی کند تو باید برای زندگی تلاش کنی و

من با تجربه هایم تو را نصیحت می کنم .

 دانش های زبانی و ادبی :

 

در درس های گذشته خواندیم  که بعضی جمله ها با نهاد

و فعل خاص کامل می شوند .
 

نهاد + فعل خاص
 

بعضی جمله ها برای کامل شدن ، علاوه بر نهاد و فعل خاص
 

به مفعول هم نیاز دارند .
 

نهاد + مفعول + فعل خاص
 

بعضی جمله ها  ، علاوه بر نهاد ، مفعول و فعل خاص به نقش
 

دیگری بنام متمم نیاز دارند . متمم گروه اسمی است که پس از
 

حرف اضافه می آید .
 

نهاد + متمم + فعل خاص

و یا :

نهاد + مفعول + متمم + فعل خاص
 

حروف اضافه عبارتند از :

به ، با، از، بر، تا، در، اندر ، پیش ، پس ، برای ،

بهر و از بهر ( در متن های کهن به کار می رفت  . ) ،

بی ، بدون ، چون ( = مانند ) ، درباره ٔ، مانند ، جز ،

مگر ( = جز )
 

به جمله های زیر توجه کنید .

 

می گويند :  

 اسکندر   در      ســفــــر   بــــــــه   شــهـــــری رسيد .
              حرف    متمم      حرف       متمم
             اضافه                اضافه

 

و  از    گورستان عبور کرد ،
  حرف    متمم
 اضافه

 

لوح قبور را خواند

 

حالا ادامه ی این داستان را بخوانید و حرف اضافه و نهاد را در

آنها مشخص کنید .

 

و به حيرت فرو رفت ؛

 

زيرا مدت حيات صاحبان قبور که بر رو ی سنگ ها حک شده بود ،

 

هيچ کدام از ده سال تجاوز نمی کرد .  

 

يکی از بزرگان شهر را پيش خواند

 

و به او گفت :

 

شهری باصفا ، با هواي خوب و آب گوارا چرا زندگی

مردمش چنين کوتاه است ؟

 

آن مرد بزرگ در پاسخ گفت :

 

ما زندگی را با نظری ديگر می نگريم .

 

 زندگی به خوردن و خفتن و راه رفتن نيست ،

 

ـ که در اين قسمت ما و حيوانات تفاوتی نداريم ـ

 

زندگی حقيقی آن است

 

که در جستجوی معرفت بگذرد .

 

بدين قرار هيچ کس بيش از پنج يا شش و حداکثر ده سال

زندگی نمی کند ؛

 

زيرا قسمت اعظم عمر به غفلت سپری می شود .

          

                     نکته ی دوم : جا به جایی واژه ها در شعر 

وقتی شعر بهترین سرآغاز را می خوانید ، ، از مصراع اول

تا پایان شعر ، آهنگ و یکنواختی خاصی را درمی یابید . در

بقیه ی شعرها هم ، این هماهنگی را احساس می کنید .

در صورتی که وقتی یک متن ساده ، یک داستان  و یا یک

مقاله را می خوانید ، از این هماهنگی خبری نیست .

به همین دلیل گاه شاعر مجبور است ، بعضی از واژه ها را

در جمله جابه جا کند ، تا بتواند این آهنگ را در شعر خود

ایجاد کند .

 به مصراع ها و بیت های زیر توجه کنید  .

شدش گیتی به پیش چشم تاریک :

- گیتی به پیش چشمش تاریک شد .

 

کبوتر بچه‌ای با شوق پرواز     

به جرئت کرد روزی بال و پر باز

- کبوتر بچه ای با شوق پرواز روزی به جرئت بال و پر باز

   کرد .

 

حالا نوبت شماست . با باز کردن یک صفحه ی تمرین برای

خود ، جمله های زیر را کپی و سپس مرتب کنید . 

پرید از شاخکی بر شاخساری                  

-

گذشت از بامکی بر جو کناری

-

ز وحشت سست شد بر جای ناگاه             

 -

 ز رنج خستگی درماند در راه

-

فتاد از پای و کرد از عجز فریاد

-

ز نو کاران که خواهد کار بسیار

-

گهم سرپنجه خونین شد گهی سر

 -

هجوم فتنه‌های آسمانی                         

 مرا آموخت علم زندگانی

-

نگردد شاخک بی بن برومند 

 

                    

 

 

معنی واژه های مشخص شده را بنویسید .

ستایش : 

ای یاد تو « مونس » « روانـ » ـم 

 

ای « کارگشا » ی هر چه هستند 

 

ای هست کن « اساس » هستی 

 

کوته ز درت « دراز دستی » 

 

هم قصه ی « نانموده » دانی 

 

هم تو به « عنایت » الهی 

 

« توفیق » ده تا در دین استوار شویم . 

  درس 1 :

1 - باز هم در کلاس غوغا شد .
 

2- روز و شب زائر حرم باشیم .
 

3 - زنگ تفریح را که زنجره زد ،
 

4 - یاد دارم که در ایام طفولیّت متعبّد و

     شب خیز بودم .
 

5 - فارغ از سنگ بچه ها باشم .
 

6 - کاش روزی به کام خود برسید .
 

7 - همه شب ، دیده بر هم نبسته و مصحف عزیز

      بر کنار گرفته .
 

8 - تا افق های دور کوچ کنم .
 

9 - چنان خواب غفلت برده اند که گویی نخفته اند

    که مرده اند .
 

10 - تو نیز اگر بخفتی ، به از آن که

       در پوستین خلق افتی .

 

                                 

درس 2 :             

1 - آب های زلال و سرد فهم و دانایی در من خواهد جوشید .
 

2 - غرقۀ شکوه و اعجاز زیبایی خلقت بودم .
 

3 - به احساسات این طبیعت و سبزه های معصوم پاسخ می گفتم .

4 - این بیت سعدی را زمزمه می کردم .

5 - جملۀ پرسشی چیزی را با آهنگ و لحن پرسشی مطرح می کند .

 

درس 3 : 

 

1 - خرمشهر را با آن همه استحکامات دشمن پس گرفتند  .
 

2 - به رغم تلاش های دشمنان ، واقعیت ، عکس این است .
 

3 - گاهی در برخی از مطبوعات از انحراف نسل جوان سخن

     می گویند .
 

4 - اینها چرا صلاح و پاکدامنی و پارسایی و صداقت جوانان را نمی بینند .
 

5 - اینها چرا شور و شعور جوانان را نمی بینند ؟

6 - متخصصان جهانی مجبور شده اند ؛ اعتراف کنند که جوانان ما با همّت

    و غیرت توانسته اند استعداد جوشان خود را آشکار کنند . 
 

6 - یک هیئت جهانی به ایران آمد .

6 - فردای شکوهمندی را برای ایران مقتدر به وجود بیاورند .
 

7 - این نیرو و نشاط باید در راه رسیدن به این ارزش والا

    خرج شود .

        

                                 

درس 4 :

1 - آسمان مثل یک تبسّم شد .

 

2 - استقلال طلبی ، کنجکاوی و شوق یادگیری نوجوان

     را گاهی ناآرام جلوه می دهد .

 

3 - جویبار باصفا و زلال و گوارای زندگی را گل آلود

     نکنیم .

 

4 - کتاب پر رمز و راز آفرینش سرشار از درس ها و

     اندرزهاست .

 

5 - نیروی جوانی و شادابی این دوره را با تأمّل و

      بصیرت همراه کنیم .

 

6 - تمیزی و آراستگی و پاکدلی ، ما را با زیبایی های

     جهان پرشکوه الهی همراه و همسایه می کند .

 

درس 5 :  ---    

                                

 

درس 6 :  

1 - گذشت از بامکی بر جوکناری

2 - فتاد از پای کرد از عجز فریاد . 
 

3 - شدش گیتی به پیش چشم تاریک .

4 - ز نوکاران که خواهد کار بسیار ؟

5 - هنوزت نیست پای برزن و بام .

6 - نگشت آسایشم یک لحظه دمساز . 

7 - نگردد شاخک بی بن برومند .    

 

درس 7 :   

1 - زیستن و زندگی زیبا تنها همان فرصت هایی است که با رفتارهای

     زیبا و کارهای بزرگ می گذرد .

2 - در اثنای سفر به شهری رسید .
 

3 - زیرا مدّت حیات صاحبان قبور که بر روی سنگ ها

     حک شده بود ، از ده سال تجاوز نمی کرد . 
 

4 - قسمت اعظم عمر به غفلت سپری می شود .

5 - دقایق گران بها را بیهوده از دست مدهید .

6 - مقصود این نیست که دائماً در کوشش و اضطراب باشید .

 
7 - ساعاتی که در مصاحبت دوستان می گذرد ... در ردیف اوقات

      تلف شده نیست .

8 - بخصوص اگر با تأمّل و عبرت همراه باشد .

 

                          

درس 8 :

1 - دانش آموزان یک مدرسه ی دخترانه برای امام خمینی نامه

     می نویسند .

2 - نامۀ محبّت آمیز شما را قرائت کردم . 
 

3 - اطاعت و خدمت پدران و مادرانتان را غنیمت شمارید .

 

4 - از صید گنجشکی کوچک با تیرکمان احساس تنفّر می کرد .

5 - او شیفتۀ طبیعت بود .

 

4 - از حلّ مسائل ریاضی ، خواندن جغرافیا و علوم

      به وجد می آمد .

 

5 - سر بر ضریح آن حضرت گذاشت .           

از خداوند خواست که به او اخلاص و همّت بلند

      عطا کند و به قلب نگران مادر آرامش بخشد و

      کسالت او را شفا دهد .

 

6 - باز هم شوق خواندن و عطش مطالعه در وجودش

      زنده شد .

 

7 - حجره ای ساده و کوچک نصیب او شد که گلیم

     کهنه و ساده ای کف آن را پوشانده بود .

 

                            « هوالمحبوب »

نام و نام خانوادگی :                              امتحان فارسی پایه‌ی هفتم 

 معنی هر قسمت را به فارسی ساده و روان بنویسید .

 1 – نگشت آسایشم یک لحظه دمساز            

       گهی از گربه ترسیدم گه از باز ( 1 نمره )

 

 2 – تو را توش هنر می‌باید اندوخت              

       حدیث زندگی می‌باید آموخت ( 1 نمره )

 

3 – جوجه گنجشک گفت : می‌خواهم             

      فارغ از سنگ‌‌ ‌‌‌‌‌‌بچه‌ها باشم ( 1 نمره )

 

4 - آسمان مثل یک تبسم شد  ( 5/0 نمره )

 

5 – غرقه‌ی شکوه و اعجاز زیبایی خلقت بودم  ( 5/0 نمره )

معنی واژه‌های مشخص شده را بنویسید . ( 2 نمره )

 

6 – جوان و نوجوان چشمه‌ی جوشان نیرو و استعداد است .

 

7 – اگر این دوره را با تأمل و بصیرت همراه کنیم ، به شکوفایی خواهیم رسید .

 

8 -  قسمت اعظم عمر به غفلت سپری می‌شود .

 

9 – حجره‌ای ساده و کوچک نصیب او شد .

تاریخ ادبیات :

 

10 – پروین اعتصامی بیشتر قطعات خود را به صورت گفت‌وگو

        سرود که در اصطلاح ادبی به آن   ..........  

        می‌گویند . ( 5/0 نمره )

 

 11 - « مثل چشمه مثل رود » اثر    . . . . . . . . .  . . . .  

         است . ( 5/0 نمره )

 

   خودارزیابی :

 

12 - چرا می گویند : « وقت طلاست . » ؟ ( 5/0 نمره )

 

13 - « نوجوان زیباست » چه کنیم تا زیباتر شود ؟ ( 5/0 نمره )

 

14 – آرایه ی جمله ی « من اینجا چون نگهبانم » را بنویسید

        و درباره‌ی آن توضیح دهید . ( 5/0 نمره ) 

15 – در جمله‌ی ن آدم‌های بد اگر خوب شوند حق دارند یک

       خانه‌ کوچک در قلب من داشته‌باشند . » چه آرایه‌ای به‌ کار

       رفته‌است ؟ ( 5/0 نمره ) 

تعداد جمله‌ها را در عبارت‌های زیر بنویسید . ( 5/0 نمره ) 

 

16 – « بله ، درست است . »    . . . .    جمله

 

17 - « گفت : می‌خواهم آفتاب شوم . »     . . . . .    جمله

18 – یک جمله بنویسید که در آن فعل اسنادی به‌ کاررفته‌

        باشد .  ( 5/0 نمره )

 

 

23 – مفرد واژه‌ی « علایق » را بنویسید . ( 5/0 نمره )

24 – با توجه به معنی ، دور واژه‌ی درست خط بکشید .         

         عجز – اجز = ناتوانی     ( 5/0 نمره )

25 – برای « مقتدر » یک هم‌خانواده بنویسید . ( 5/0 نمره )

26 – واژه‌ی خواسته شده را کامل کنید . ( 5/0 نمره )              

        زنده + ی =   . . . . . .

27 – با حروف « ص ، ف ، ت ، م ، ح ، ا ، ه » دو واژه

        بنویسید . ( 5/0 نمره )  

28 – قافیه و ردیف را در بیت مشخص کنید . ( 5/0 نمره ) 

        دانه‌ها چون در زمین پنهان شود         

        سرّ آن سرسبزی بستان شود

درک مطلب :

29 – منظور دانه از این که « گفت : باغی بزرگ خواهم شد . »

        چیست ؟ ( 5/0 نمره )

 

30 – دکتر شریعتی با بیان جمله‌ی « درختان شاخه‌ی دستان خود

        را به آسمان برافراشته بودند . » معتقد است درختان با بالا

        بردن شاخه‌ها مشغول چه کاری هستند ؟ ( 5/0 نمره ) 

 

31 – در جمله‌ی « جوانان و نوجوانان ما اهل فکر کردن ، دریافتن

        و تحلیل کردن [ هستند ] . » چرا واژه‌ی هستند در قلاب [ ]

         نوشته شده  است ؟ ( 5/0 نمره ) 

 

 

32 – بزرگان شهر ، به اسکندر برای مدت حیات صاحبان قبور

        که بر سنگ قبرها حک شده بود ، چه پاسخی دادند ؟

        ( 5/0 نمره ) 

33 - بیت پنجم و ششم شعر « علم زندگانی » یا « عقاب » را

        بنویسید . ( 2  نمره ) 

 

    بیت 5   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   

              .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .

 

 

      بیت 6   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   . 

                .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .

 

   امیدوارم با درک کامل به پرسش‌ها پاسخ داده باشید . این هم

   خسته نباشید پایانی :

   یادمان باشد :

               دلی را نشکنیم شاید خانه پروردگار باشد .

               کسی را تحقیر نکنیم شاید محبوب پروردگار باشد .

               از کمکی دریغ نکنیم شاید کلید بهشت باشد .

               و زود در نماز حاضر شویم ،

               شاید آخرین دیدارمان در زمین با پروردگار باشد .

 

منتظر نمره های عالی شما هستم .

نظرتونو درباره ی تک تک سوالا بنویسید .

زندگی همین لحظه هاست

 

بند 1 –

زندگی مجموعه ای از روزها و ماه هاست : اشاره دارد به سخنی از

 

امام حسین علیه السلام که می فرمایند : « ای فرزند آدم ( ای انسان ) ،

 

تو مجموعه ای از روزها هستی . »

 

روزها ماه ها سال ها : مراعات نظیر

 

به شتاب : سریع

 

 

 

بند 2 –

وقت طلاست : وقت به طلا تشبیه شده

 

بدون تردید : بی شک

 

بدون تردید ≠ مطمئناً

 

صرف وقت : از زمان استفاده کردن

 

هم خانواده صرف : مصرف ، مصارف

 

دقایق : جِ دقیقه

 

تلف شده : از بین رفته

 

هم خانواده تلف : اِتلاف ، تَلَفات

 

 

بند 3 -

 

گویی : اِنگار

 

قرن : صد سال

 

قرن های طولانی : صدها سال

 

هم خانواده قرن : قرون

 

دل آزُرده : ناراحت

 

دنیا را زیرورو می کنند : همه جا را می گردند .

 

 

بند 4 -

 

عمر حقیقی را ، شناسنامه ما تعیین نمی کند : ارزش عمر ما به سنّ

 

شناسنامه ای ما نیست بلکه به اندازه رفتارها و کارهای نیک ماست .

 

زیستن : زندگی کردن

 

 

 

بند 5 -

 

اسکندر : فرمانده یونانی که با شکست دادن آخرین پادشاه هخامنشی ،

 

ایران را تصرف کرد و سلسله سلوکی را در ایران بنا نهاد .

 

اَثنا : میانه ها ، جِ ثنی

 

در اَثنای سفر : در بین سفر ، در مسیر

 

به حیرت فرورفت : شگفت زده شد

 

هم خانواده حیرت : متحیر ، حیران ، تحیُّر

 

حیات : زندگی ، عُمر

 

قبور : قبرها ، جِ قبر

 

هم خانواده قبر : قبور ، مقبره

 

صاحبان قبور : مُردگان

 

حک شدن : به شیوه کنده کاری نوشتن

 

تجاوز نمی کرد : بیشتر نمی شد

 

پیش خواند : فراخواند

 

نظر : فکر ، عقیده

 

خُفتن : خوابیدن

 

قسمت اعظم عمر : بیشترین سال های زندگی

 

هم خانواده اعظم : معظّم ، تعظیم ، عِظام

 

غفلت : بی خبری

 

هم خانواده غفلت : غافل ، تغافُل

 

غفلت ≠ آگاهی

 

سپری می شود : می گذرد

 

 

 

بند 6 -

 

امروز را به فردا افکندن : کارها را برای روز بعد گذاشتن

 

 

 

شعر خیام :

 

 دی : دیروز ، گذشته

 

گذشت : رفت

 

او : به واژه دی اشاره دارد .

 

نامده : ( مخفف نیامده ) آینده

 

معنی شعر : از گذشته که دیگر رفته و تمام شده ، حرفی نزن و از

 

آینده ای هم که هنوز نیامده ، نگران نباش و بی تابی نکن . لحظه های

 

زندگیت را با نگرانی از آینده و پشیمانی از گذشته ها صرف نکن .

 

زمان حال را دریاب ( از زمان حال که در دسترست هست استفاده

 

کن . ) و عمرت را هدر نده  .

 

این شعر خیام اشاره دارد به سخنی از حضرت علی علیه السلام که

 

فرمودند : « آن چه از دست رفت ( زمان گذشته ) ، گذشته است و

 

زمانی که نیامده ( آینده ) ، کجاست ؟ برخیز و فرصت میان دو نیستی

 

( گذشته و آینده ) را دریاب . »

 

 

 

بند 8 –

 

تکرار خوش در ترکیب های  : خوش بودن ، خوشی گذرانی ،

                                   
                                 الکی خوش بودن ، خوشی واقعی

 

مراعات نظیر : منها ، تقسیم

 

شادی ≠ غم

 

 

 

بند 9 –

 

آرام = آرامش

 

اضطراب ≠ آرام

 

 

 

بند 10 –

 

مراعات نظیر : سبزه ، گل ، درخت

                  

                     آسمان ، ستاره

                  

                    دریا ، رودخانه

 

تأمل  = فکر

 

 

 

بند 11 –

 

غصه = اندوه

 

 

 

12 –

 

کاربرد حدیث : فرصت ها مثل گذشتن ابرها می گذرد ، فرصت های

 

                    خوب و عزیز را دریابید . »

 

 

 

 

خود ارزیابی :

 

1 - چرا می گویند : « وقت از طلا گران بهاتر است ؟»

 

     زیرا با صرف وقت می توان طلا به دست آورد ولی دقایق تلف

 

     شده را با طلا نمی توان خرید .

 

٢- منظور از « عمر حقیقی را شناسنامهٔ ما تعیین نمی کند » ،

 

  چیست ؟     

 

    عمر حقیقی آن است که انسان در جستجو و کسب علم باشد .

 

    کارهای مفید و سازنده ارائه دهد و با رفتارهای زیبا و کارهای

 

    بزرگ به مردم خدمت کند .

 

٣ - پیام اصلی درس چیست ؟

  

   بهره گیری از فرصت ها برای زندگی شاداب ، رو به رشد ،

 

     فعال و موفق .

 

4 -  ....................................................................

 

 

 

دانش های زبانی و ادبی :

 

فعل ها را به دو دسته تقسیم کرده اند ؛

 

1 - فعل خاص

 

2 - فعل اسنادی

 

فعل های اسنادی که شما در این دوره می خوانید عبارتند از :

 

« است ، بود ، شد ، گشت ، گردید » 

 

فعل خاص فعلی است که انجام کاری را نشان می دهد . مثل :

 

پخت ، که انجام پختن را نشان می دهد ؛

 

و یا شسته بودند ، که انجام کار شستن را نشان می دهد .

 

حالا در جمله های زیر فعل های خاص و اسنادی را مشخص کنید

 

و پاسخ خود را با پاسخ ها در ادامه ، مقایسه کنید .

 

الف - فریده و فریبا افسانه را دیدند .

 

ب – فریده و فریبا از دیدن افسانه خوشحال شدند .

 

 

الف – پروانه ظرف ها را شست .

 

ب – ظرف ها تمیز بودند .

 

 

الف – اسکندر در اثنای سفر به شهری رسید .

 

 ب – اسکندر در شهر است .

 

 

الف - فریده و فریبا ، افسانه را   دیـــــد .
                                     

                                      فعل خاص

 ب - فریده و فریبا از دیدن افسانه خوشحال شـــــــــدند .
                                                             

                                                    فعل اسنادی

 

 

الف – پروانه ظرف ها را شـسـت .

                              فعل خاص

 

 ب – ظرف ها تمیز بـــودنـــــــد .

                         فعل اسنادی

 

الف – اسکندر در اثنای سفر به شهری رسید .

                                             فعل خاص

 ب – اسکندر در شهر است .

                         فعل اسنادی

 

                             این هم هدیه ی شما به دوستانتان :
                             
                               
این پست ، مخصوص پرسش های گزینه ای شما دانش آموزان

تلاش گر و ساعی است . با تشکر از همه ی شما عزیزان که در

این پست فعال هستید .
 
درس 1 :

فاطمه آرتون : 

1 - از جمله برای انتقال پیام به .......... استفاده می شود .

     الف - شنونده یا گوینده                 ب - خواننده یا گوینده
 
    ج - شنونده یا خواننده                    د - همه ی موارد 

 
2 - کاربرد کدام گزینه در جای خالی درست است ؟

     « هیچ کس او را نمی شناسد ، او اینجا ..... است .

    الف - قریب                                 ب - غریب 

    ج - فامیل                                   د - همسایه 

 
3 - معنی واژه های زیر به ترتیب ، کدام گزینه است ؟

     « ابد ، زائر ، زنجره ، متعبد »

     الف - همیشه ها ، زیارت کننده ، زنجیر ، شکر گذار 

     ب - همیشگی ، زیارت کننده ، سیرسیرک ، شکر گزار 

     ج - جاودان ، زیارت کننده ، زنگ تفریح ، عبادت کننده 

     د - همیشگی ، دیدار ، حشره ، عبادت کننده 

 
4 - بیت زیر ، چند جمله است ؟

    « شبنم از روی برگ گل ، برخاست  
 
                           گفت : می خـواهــم آفتـاب شـوم  »  

       الف - دو جمله                            ب - سه جمله
 
        ج - چهار جمله                           د - پنج جمله 

 

 فاطمه احمدیان : 

5 - این بیت چند جمله دارد ؟

    « بچه ها در کلاس جنگل سبز

                          جمع بودند دور هم خوش حال »  
 
 
      الف - یک                                   ب - دو 

      ج - سه                                      د - چهار   

 

6 - در جمله ی « بچه ها گرم گفت و گو بودند » چه آرایه ای

    به کار رفته است ؟

     الف - مسند                                  ب - تشبیه 

     ج - واج آرایی                                 د - تضاد

 

7 - بیت « هر یکی برگ کوچکی در دست

                                         باز انگار زنگ انشا بود »

چند جمله است ؟

    الف - یک                                     ب - دو  

    ج - سه                                        د - چهار 

 

8 - در مصراع زیر چه آرایه ای وجود ندارد ؟

      « شبنم از روی برگ گل برخاست »

       الف - تشبیه                                ب - واج آرایی 

       ج - تخیل                                      د - تشخیص  

 

9 - بیت زیر ، چند جمله است ؟

    « کاش روزی به کام خود برسید 

                                  بچه ها آرزوی من این است »

   الف - دو                                          ب - سه 

   ج - چهار                                           د - پنج 
 

    
  الف -    ب -    ج -    د -            

                             
 
درس 2 :

سیده یگانه عیسی پور : 
 
1 - در جمله ی زیر چند غلط املایی وجود دارد ؟

     کودکان پرنشات گل بوته ها و نوجوانان امیدوار زرّت ها ، در

    گوش نـسـیــم عامین می گفتـنـد و من با غـرور و مهربانی و

    خوشنودی ، باغ و سحرا را تماشا می کردم .

     الف - 3                                         ب - 4  
  
     ج - 5                                             د - 6  
 
2- عبارت « به خالق زیبایی ها بیندیشید » چه نوع جمله ای

     است و در پایان آن از چه نشانه ای باید استفاده کرد ؟

    الف - خبری - .                                ب - امری - . 

    ج - عاطفی - .                                 د - عاطفی - ! 

 
 مائده یکه فلاح : 

3 - در پایان کدام جمله باید از نشانه ی ! استفاده کرد ؟

     الف - هوا بسیار گرم است 

     ب - برای مسافرت کدام شهر را انتخاب کرده اید 

     ج - بهار را دیدم 

     د - عجب کودک باهوشی 

4 - معنی کدام گزینه درست نیست ؟

     الف - مصحف : قرآن                     ب - غوغا : داد و فریاد 

    ج - کام : بزرگی                             د - معصوم : پاک 

5 - واژه های کدام گزینه با یکدیگر هم خانواده نیستند ؟

     الف - فارغ ، فارق                       ب - عظمت ، عظیم 

     ج - اعجاز ، عاجز                          د - کلمه ، تکلم

6 - در جاهای خالی کدام واژه ها را باید جایگزین کرد ؟

     ........  زندگی پیامبر اسلام در ماه .......... به پایان رسید .

     الف - سفر ، سفر                          ب - صفر ، صفر

     ج - سفر ، صفر                              د - صفر ، سفر

 

 حنانه افشار : 

7 - املای کدام واژه درست نیست ؟

     الف - زلال                                 ب - یقین   

     ج - عامین                                  د - مذاب 

 

8 - در متن زیر چه آرایه ای استفاده نشده است ؟

  « آب این روح مذاب امید و زندگی ، تازه نفس ، جوان زلال و

     نیرومند ، با گام های استوار ، شتابان می رفت . »

     الف - تشبیه                                   ب - تکرار 

     ج - تشخیص                                   د - مراعات نظیر

 

9 - شعر زیر ، سروده ی کدام شاعر گران قدر کشور ماست ؟

     « برگ درختان سبز در نظر هوشیار

                              هر ورقش دفتری است معرفت کردگار »

    الف - سعدی                                  ب - حافظ 

    ج - شریعتی                                   د - نیما یوشیج 

 

10 - کدام گزینه معنی واژه ی « وداع » است ؟

      الف - به جنگ رفتن                      ب - به سفر رفتن 

      ج - وعده دادن                             د - خداحافظی کردن 

 

11 - در عبارت زیر نویسنده ،   ...   را به   ...   تشبیه کرده است ؟

      « از صحرا بازمی گردم و نسیم ، مانند مادری مهربان و

         آداب دان به کودکان خویش ، حق شناسی و ادب

         می آموزد . »

     الف - صحرا به مادر

     ب - صحرا به نسیم

     ج - مادر به نسیم

     د - نسیم به مادر

 

الف -    ب -    ج -    د - 

                                       
 
درس 3 :

1 - کدام گزینه با واژه های دیگر هم خانواده نیست ؟

    الف - منظم                                     ب - انتظامات

    ج - ناظر                                          د - نظام 
 

زینب بذر پاچ : 

2 - جوان خوب یعنی ... ؟

     الف - کشور خوب                          ب - آینده ی خوب 

    ج - دولت خوب                                د - روز خوب 

 
3 - منظور از عبارت « آینده با حرف ساخته نمی شود . »

     چیست ؟

    الف - فقط حرف نزنیم ، بلکه عمل کنیم . 

    ب - برای آینده باید برنامه ریزی کنیم . 

   ج - خوب درس بخوانیم . 

   د - همه ی موارد 
 

4 - در درس سوم ، جوانان و نوجوانان به چه چیزی تشبیه

     شده اند ؟  

    الف - چشمه ی جوشان زندگی
       
    ب - چشمه ی جوشان نیرو و استعداد 
 
    ج - مایه ی پیروزی کشور   

    د - پرچم برافراشته ی نظام  

 

سوگند خان دل : 

5 - اصلی ترین بخش هر جمله ، چیست ؟

     الف - نهاد                                     ب - متمم

     ج - مفعول                                     د - فعل 

 

 فاطمه یگانه : 

6 - درباره ی  عبارت « جوان و نوجوان چشمه ی جوشان نیرو

    و استعداد است . » کدام گزینه درست است ؟

    الف - در این عبارت یک تشبیه به کار رفته است .

    ب - در این جمله دو تشبیه به کار رفته است . 

    ج - در آن تکرار به کار رفته است . 

    د - در آن تشخیص به کار رفته است . 

 

7 - در این عبارت « جوانان و نوجوانان ما اهل فکر کردن ،

     دریافتن و تحلیل کردن [ هستند ] . » واژه ی « هستند »

     در قلاب نوشته شده است ؛ زیرا :

     الف - این واژه در متن اصلی وجود نداشته است .

     ب - توضیح اضافه درباره ی جمله است . 

     ج - معنی  واژه ی پیش از خود است .

     د - می توانیم فعل ها را در قلاب بنویسیم .

 

 

الف -    ب -    ج -    د - 

                                    

 
درس 4 : 

مهسا پروین : 

1 - کدام گزینه اثر « محـمـد جواد محبت » نیست ؟ 

     الف - رگبار کلمات 

     ب - کوچه باغ آسمان 

     ج - در کوچه ی آفتاب 

     د - با بال این پرنده سفر کن 

 

2 - منظور از « سبز شو ، تازه شو ، بهاری شو » چیست ؟ 

      الف - خودت را تمیز کن . 

      ب - باغچه را سرسبز کن . 

      ج - خانه را تمیز و گل آرایی کن . 

      د - ما هم باید با آمدن بهار خود را اصلاح کنیم و اشتباهات

          خود را برطرف کنیم . 

 

3 - در مصراع « باز چشم جوانه ای وا شد » چه آرایه ای

     به کار رفته است ؟

     الف - تشبیه                               ب - تشخیص 

     ج - واج آرایی                               د - تکرار 

 

 

الف -    ب -    ج -    د - 
 

                                        

 
درس 5 :

1 - حرف نشانه ی مفعولی چیست ؟

    الف - و                                      ب - را

    ج - که                                        د - برای

 

 الف -    ب -    ج -    د - 

                                   
 
درس 6 :

1 - کدام گزینه حرف اضافه نیست ؟

     الف - از                                         ب - در 

     ج - به                                            د - را

 

  بیتا زرگر : 

2 - در بیت زیر « رنج » و « گنج » چه ارتباطی با هم دارند ؟

    « من اینجا چون نگهبانم تو چون گنج   

                                تــو را آســودگــی بـایــد مـرا رنـــج »

      الف - ردیف                                ب - مسند

      ج - قافیه                                   د - نهاد 

 

3 - بیت زیر چند جمله است ؟

     « تو را توش هنر می باید آموخت

                             حدیث زنـدگی می باید اندوخت

      الف - دو جمله                       ب - سه جمله 

      ج - یک جمله                          د - چهار جمله 

 

4 - در بیت زیر ، واژه های قافیه کدامند ؟

     « تو را پرواز بس زود است و دشوار

                                   ز نـوکاران که خــواهــد کار بـسیـار »

     الف - نوکار ، دشوار                ب - دشوار ، بسیار 

     ج - کار ، بسیار                       د - زود ، خواهد 

 

 الف -    ب -    ج -    د - 

                                       
 
درس 7 :

  ریحانه سودمند : 

1 - عمر حقیقی چیست ؟ 

     الف - مدتی که شناسنامه ی هر کس نشان می دهد .

     ب - مدتی که به خوشی و خوش گذرانی سپری می شود .

     ج - مدت زمانی که در جست و جوی علم و کار مفید می گذرد .

     زمانی که به دنیا می آییم تا وقتی که از دنیا برویم . 

 

2 - معنی واژه ی « تأمّل » چیست ؟

    الف - اندیشیدن                            ب - صبر و تحمل 

    ج - آرامش                                    د - همه ی موارد

 

3 - در عبارت « مقصود این نیست که راحت و آرام بر خود

     حرام کنید . » متضاد « آرام » چیست ؟

     الف - تند                              ب - غمگین

     ج - ناخوشی                          د - اضطراب

 

4 - کدام گزینه درباره ی واژه ی « اثنا » درست است ؟

     الف - یعنی نظیر ، ج ثنی

     ب - یعنی میانه ها ، ج ثنین

     ج - یعنی آرامش ، ج ثنی

     د - یعنی میانه ها ، ج ثنی 

 

الف -    ب -    ج -    د - 

                                  

درس 8 :

1 - در عبارت « طبیعت را دوست داشت و می کوشید از

     زیبایی های آن لذت ببرد . » مفعول چیست ؟

     الف - طبیعت                                  ب - لذت 

    ج - آن                                            د - زیبایی آن  

  سیده محدثه فاطمی 

2 - کدام گزینه از نظر املایی درست است ؟

     الف - هجره ای ساده نصیب او شد . 

      ب - حجره ای ساده نسیب او شد .

      ج - هجره ای ساده نسیب او شد . 

      د - حجره ای ساده نصیب او شد . 

 

3 - در کدام گزینه مسند به کار رفته است ؟

     الف - حرم دل او را آرام می کرد . 

     ب - بی نام تو نامه کی کنم باز 

     ج - شدش گیتی به پیش چشم تاریک 

     د - حجره ای ساده به او دادند . 

 

4 - در عبارت « رام تو نمی شود زمانه » مسند کدام گزینه است ؟

     الف - رام تو                    ب - تو 

     ج - نمی شود                  د - زمانه 

 

5 - وجد یعنی ... ؟

     الف - خوشی فراوان و شور و هیجان 

     ب - خواندن  

     ج - آشوب و سر و صدا 

     د - قدر دانستن 

 

6 -

الف -    ب -    ج -    د - 
           
                                   
                          
درس 9 : 

1 -
  الف -    ب -    ج -    د - 

 

                                        

 

درس 10 :
 
      الف -    ب -    ج -    د - 
                                      

                                      

درس 11 :
  الف -    ب -    ج -    د - 

                                    
 
درس 12 :
 
  الف -    ب -    ج -    د - 

                                     

درس 13:
 
  الف -    ب -    ج -    د - 

                                      
درس 14 :

 الف -    ب -    ج -    د - 

                                
 
 
درس 15 :
  الف -    ب -    ج -    د - 

                                   
 

درس 16 : 

الف -    ب -    ج -    د - 

                               

درس 17 :
  الف -    ب -    ج -    د - 

 
                                 

 

فارسی: درس هشتم، نصیحت امام (ره)

 در متن اول آرایه ی ادبی یا نکته ای خاص  وجود ندارد.

متن دوم: شوق خواندن

بند 1:

                    به طبیعت نسبت داده است.)

بند 4:

                       کرده است.)

                             دانش های زبانی و ادبی: 

شده اند.

              2 - فعل اسنادی: این فعل ها عبارتند از: است، بود،

«چطور» استفاده می کنیم.

پاسخ، مسند جمله است. یعنی: «کنجکاو و دقیق»

       

پاسخ، مسند جمله است. یعنی: «نصیب او»

پاسخ، مسند جمله است. یعنی: «بزرگ تر»

پس «آبی و صاف» مسند جمله است.

              پاسخ: «محتاج نصیحت شما»

 

پس «محتاج نصیحت شما»، مسند جمله است.

 

6 - وقت، طلاست.

خبر درباره ی «وقت» بیان شده است.

پس «وقت» نهاد است.

وقت چگونه است؟

                        «طلا» است.

پس «طلا» مسند جمله است.

 

حالا با دقت و با پرسش های: 

 
«چه کسی» و «چه چیزی»،

                         
                           که «نهاد» را مشخص می کند.

«چه کسی را»، «چه چیزی را»

                          که «مفعول» را مشخص می کند.

«چگونه» و یا «چطور»

                          که «مسند» را مشخص می کند.

و «متمم»، که پس از حرف اضافه به کار می رود؛

نقش «فعل» و نوع آن، «نهاد»، «مفعول»، «مسند » و «متمم»

را در گروه ها مشخص شده بنویسید.

1- آنها، از گم شدن پول خوددل آزردهمی شوند.

 

2 - عمر حقیقی ما را، شناسنامه ی ماتعیین نمی کند.

    (گاهی جای نهاد در جمله جا به جا می شود.)

 

3 - مخالفتبا درخواست مادرم ، برای مندشواربود.

 

4 - زندگی واقعی، با رفتارهای زیبا و کارهای بزرگمی گذرد.

 

5 - زندگیمجموعه ایاز روزها، ماه ها و سال هااست.

 

6 - آن شب، هزار قل هو الله احد، خواندم.

 

7 - دعای مادرم،  مستجابشده بود  .

 

8 - قلب، مهمان خانهنیست.

     («نیست» منفی فعل «است» می باشد.)

 

9 - گاه به قلبم نگاه می کنم.

    (گاهی نهاد، در جمله حذف می شود. فکر می کنید در 

     این صورت، چگونه باید فهمید که نهاد حذف شده ی جمله،

      چیست؟)

 

10 - قلب انسان، جای آدم های خوب است.

 

                                   

 درس نهم : کلاس ادبیات  

 

اول برای خودتون این سوره رو بخونید که از شر هرچی

      حسود و مخلوق بد نظر و ... در امان بمونید ،

        و بعد شروع درس :  

 

 

چشم دوختن : کنایه از زل زدن ، خیره شدن

 

غرق در ... شدن : کنایه از بی نهایت جذب چیزی شدن .

 

نام بعضی نفرات / رزق روحم شده است : تشبیه نام به رزق

 

نام بعضی نفرات : 1 – اعتصام الملک تبریزی ( پدر پروین اعتصامی )

                       2 – میرزا حسن تبریزی مؤسس مدارس جدید در ایران ‍‍‍‍    

 

                       مرواریدی در صدف

                    

پدر از پروین همچون مرواریدی در صدف بادقت مراقبت می کرد :

           تشبیه پروین به صدف

 

ای مرغک خرد ز آشیانه         

                      پرواز کن و پریدن آموز

قافیه : پریدن

ردیف : آموز

تشخیص : هم صحبت شدن با مرغک که تا پایان شعر ادامه دارد .

مراعات نظیر : مرغک ، آشیانه ، پرواز ، پریدن

 

تا کی حرکات کودکانه

                     در باغ و چمن چمیدن آموز

قافیه : چمیدن

ردیف : آموز

واج آرایی : تکرار صامت « ک » و « م »

                        

رام تو نمی شود زمانه

                 رام از چه شدی رمیدن آموز

قافیه : رمیدن

ردیف : آموز

جان بخشی : رام شدن یا نشدن را به زمانه نسبت داده است .

تکرار : رام

واج آرایی : تکرار صامت « ر » و « م » و مصوت « آ »

استفهام انکاری : رام از چه شدی ؟ ( یعنی رام نشو . )

 

مندیش که دام هست یا نه  

                      بر مردم چشم دیدن آموز

قافیه : دیدن

ردیف : آموز

مراعات نظیر : مردم ( مردمک ) ، چشم ، دیدن

تشخیص : نسبت دادن آموختن به مردمک چشم

 

شو روز به فکر آب و دانه

                      همگام شب آرمیدن آموز

قافیه : آرمیدن

ردیف : آموز

تضاد : روز ≠ شب

 

 این شعر را برای سنگ مزار خود سروده است .

این که خاک سیهش بالین است              

اختر چرخ ادب پروین است

گر چه جز تلخی ز ایام ندید                   

هر چه خواهی سخنش شیرین است

صاحب آنهمه گفتار امروز                     

  سائل فاتحه و یاسین است

دوستان به که ز وی یاد کنند                 

دل بی دوست دلی غمگین است

خاک در دیده بسی جان فرساست         

سنگ بر سینه بسی سنگین است

بیند این بستر و عبرت گیرد                   

هر که را چشم حقیقت بین است

هر که باشی و ز هر جا برسی              

آخرین منزل هستی این است

آدمی هر چه توانگر باشد                     

چون بدین نقطه رسید مسکین است

اندر آنجا که قضا حمله کند                    

چاره تسلیم و ادب تمکین است

زادن و کشتن و پنهان کردن                 

  دهر را رسم و ره دیرین است

خرم آنکس که در این محنت گاه             

خاطری را سبب تسکین است .

        

یکی از زیبا ترین مناظره های دیوان پروین مناظره مست وهوشیار است .

 

مست و هوشیار

محتسب مستی به ره دید و گریبانش گرفت                               

مست گفت این پیراهن است افسار نیست

گفت مستی زان سبب افتان وخیزان می روی                            

گفت جرم راه رفتن نیست ره هموار نیست

گفت می باید ترا تا خانه ی قاضی برم                                    

گفت رو صبح آی قاضی نیمه شب بیدار نیست

گفت نزدیک است والی راسرای آنجا شویم                              

گفت والی از کجا در خانه ی خمار نیست

گفت تا داروغه راگوییم درمسجد بخواب                                  

گفت مسجد خوابگاه مردم بدکار نیست

گفت دیناری بده پنهان و خود را وارهان                                 

گفت کار شرع کار درهم و دینار نیست

گفت از بهر غرامت جامه ات بیرون کنم                                  

گفت پوسیدست جز نقشی ز تار و پود نیست

گفت آگه نیستی کز سر در افتادت کلاه                                    

گفت در سر عقل باید بی کلاهی عار نیست

گفت می بسیار خوردی زان چنان بیخود شدی                           

گفت ای بیهوده گو حرف کم و بسیار نیست

گفت باید حد زند هوشیار مردم مست را                                  

گفت هشیاری بیار اینجا کسی هشیار نیست

زندگی حسابی : 

دل بستگی استاد به شعر و ادب تا اندازه ای بود که سر در

خانه اش را به این بیت سعدی آراسته بود که امروز

 نوازشگر دیدگان رهگذران و مشتاقان است .

نوازشگر بودن بیت : تشخیص

 

به جان زنده دلان ، سعدیا ، که ملک وجود

نیرزد آن که دلی را زخود بیازاری

به جان زنده دلان : سوگند به جان زنده دلان

سعدیا : ای سعدی

دل : منظور از دل ، انسان است . 

                             دانش های زبانی و ادبی :

نکته ی اول :

به جمله های زیر توجه کنید :

1 - معلم علی را صدا زد .

2 – معلم علی را صدا می زند .

3 – معلم علی را صدا خواهد زد .

متوجه شدید که جمله های بالا چه تفاوتی با هم دارند ؟

هر یک از جمله ها انجام کاری را در یکی از زمان های

« گذشته » ، « حال » و « آینده » نشان می دهند .

برای فهم بهتر موضوع از سه زمان :

دیروز ( گذشته )

امروز ( حال )

فردا ( آینده )

استفاده می کنیم .

                    

هر یک از واژه های ستون « الف » را به جمله ی

مناسب ستون « ب » وصل کنید .

 مثال 1 :

   الف :                 ب :

    فردا                  معلم علی را صدا زد .

    دیروز               معلم علی را صدا می زند .

   امروز              معلم علی را صدا خواهد زد .

 

 مثال 2 :

 الف :                 ب :

 دیروز                 شاگردانش از خاطرات او می گویند .         

فردا                    شاگردانش از خاطرات او خواهند گفت .       

امروز                 شاگردانش از خاطرات او می گفتند . 

 

 مثال 3 :

الف :                ب :

فردا                 من راه موفقیت را می دانم .

امروز              من راه موفقیت را می دانستم .

دیروز              من راه موفقیت را خواهم دانست .

 

مثال 4 :

الف :            ب :

امروز            پدر ، پروین را تشویق کرد .

فردا              پدر پروین را تشویق می کند .

دیروز           پدر ، پروین را تشویق خواهد کرد .  

 

در مثال اول ، جمله ها به ترتیب « گذشته ، حال و آینده » هستند .

در مثال دوم ، جمله ها به ترتیب « حال ، آینده و گذشته » هستند .

در مثال سوم ، جمله ها به ترتیب « حال ، گذشته و آینده » هستند .

در مثال چهارم ، جمله ها به ترتیب « گذشته ، حال و آینده » هستند .

                          

درست یا نادرست بودن پاسخ های زیر را مشخص کنید و

در صورتی که پاسخ نادرس است ، پاسخ درست را بگویید .

1 – در جمله ی : پدر گاهی قطعه هایی زیبا ترجمه می کرد .

      زمان فعل جمله ، آینده است .

2 - در جمله ی : معلّم با همان لحن گرمش ادامه می دهد .

      زمان فعل جمله ، گذشته است .

3 - در جمله ی : نیما قبلاً شعر را ترجمه کرده بود .

      زمان فعل جمله ، حال است .

4 – شنیدن این خبر ، نرگس را خوشحال خواهد کرد .

      زمان فعل جمله ، آینده است .

 

در گروه پاسخ های درست یا نادرست : 

پاسخ جمله ی 1 ، نادرست و گذشته است .

پاسخ جمله ی 2 ، نادرست و حال است .

پاسخ جمله ی 3 ، نادرست و گذشته است .

پاسخ جمله ی 4 ، نادرست است .

                         

 

حالا زمان فعل ها را در جمله ها بگویید .

1 – نیما نوشته اش را می خوانَــد .

2 – پروین در جای خود می نشیند .

3 - شنیدن اشعار نیما حتما بچه ها را متعجب خواهد کرد .

4 – همراه برادرش به دامن طبیعت می رفت .

5 – بچه ها به صید پرنده ها می پرداختند .

6 – حالا می بینی که پری پاسخ درست را خواهد گفت .

 

در این گروه از تمرین ها ، زمان فعل ها عبارتند از :

1 – می خوانَــد : حال

2 – می نشیند : حال

3 – خواهد کرد : آینده

4 – می رفت : گذشته

5 – می پرداختند : گذشته

6 – می بینی : حال          خواهد گفت : آینده

                                 

یک نکته : اگر دقت کرده باشید می بینید که تمام فعل های

آینده ، دو جزئی هستند و و حتماً یک جزء آن ها ، « خواه »

است . پس فعل آینده همیشه :

                         1 – حداقل دو جزئی است .

                         2 – یک جزء آن حتماً « خواه » دارد .

           

نکته ی دوم :

در شعرهای زیر ، قافیه و ردیف ها را مشخص کنید .

                                             1

گـر خـردمنـد از اوبـاش جـفــایــی بـیـنــد    تا دلِ خـویش نیازارد و درهــم نشود
سنگ بی ‏قیمت اگر کاسه ‏ی زرین شکند    قیمــتِ سنگ نیفزاید و زر کم نـشود

                                             2      

دشـــــمن اگـر دوست شــود چند بار         صاحب عـقلش نشمارد به دوست
مارهمان است بـه سیرت که هست           ورچـه به ‏صورت بدرآید زپوست

                                           3  

آدمی فضـل بــــــر دگــر حَیَــوان         بـه جـــــوانمـــردی و ادب دارد
گر تـو گویی به ‏صورت ‌آدمی‏ ام         هـوشمند ایــن سخن عجب دارد
پس تـو همتـای نقش ِ دیــواری         کـه هـمین گوش و چشم و لب دارد

                                          4        

هرگز به مال و جاه نگردد بزرگ‏ نام         بدگوهری که خبثِ طبیعیش در رگ است
قارون گرفتمت که شوی در توانگری        سگ نیزبا قلاده‏ی زرّین همان سگ است

                                          5

امیـرِ ما عسل از دستِ خلق می ‏نخورد         که زهر در قدح انگبین تواند بود
عجب کـه در عسل از زهر می‏کند پرهیز         حذر نمی‏کند از تیرِ ‌آهِ زهرآلود

 

      

همان طور گه می دانید قافیه و ردیف ها ، در این بیت ها ، عبارتند از :

                                             1

گـر خـردمنـد از اوبـاش جـفــایــی بـیـنــد    تا دلِ خـویش نیازارد و درهــم نشود
سنگ بی ‏قیمت اگر کاسه ‏ی زرین شکند    قیمــتِ سنگ نیفزاید و زر کم نـشود

                                             2      

دشـــــمن اگـر دوست شــود چند بار         صاحب عـقلش نشمارد به دوست
مارهمان است بـه سیرت که هست           ورچـه به ‏صورت بدرآید زپوست

                                           3  

آدمی فضـل بــــــر دگــر حَیَــوان         بـه جـــــوانمـــردی و ادب دارد
گر تـو گویی به ‏صورت ‌آدمی‏ ام         هـوشمند ایــن سخن عجب دارد
پس تـو همتـای نقش ِ دیــواری         کـه هـمین گوش و چشم و لب دارد

                                          4        

هرگز به مال و جاه نگردد بزرگ‏ نام    بدگوهری که خبثِ طبیعیش در رگ است
قارون گرفتمت که شوی در توانگری   سگ نیزبا قلاده‏ی زرّین همان سگ است

                                          5

امیـرِ ما عسل از دستِ خلق می ‏نخورد         که زهر در قدح انگبین تواند بود
عجب کـه در عسل از زهر می‏کند پرهیز         حذر نمی‏کند از تیرِ ‌آهِ زهرآلود

 

در هر یک از این شعرها ، تنها مصراع های دوم ، با یکدیگر هم قافیه هستند .

از نظر قافیه شما ارتباطی میان مصراع های اول و دوم نمی بینید .

به شعرهایی که مصراع های دوم آن با یکدیگر هم قافیه هستند ،

« قطعه » می گویند .

شاعران ، از قالب « قطعه » ، برای پند و اندرز ، بیان مسائل

اخلاقی و اجتماعی استفاده می کنند .

   

جایگاه قافیه در قطعه :

...................      .................. +

..................       .................. +

..................      ................... +

..................       .................. +

                

 

 

حالا بگویید ، کدام یک از شعرهای زیر در قالب قطعه سروده شده اند ؟

 

                                   1

 

روزی گذشت پادشهی از گذرگهی    

 

                                فریاد شوق از سر هر کوی و بام خاست

 

 پرسید ز آن میانه یکی کودک یتیم    

 

                             کاین تابناک چیست که بر سر تاج پادشاست ؟

 

 آن یک جواب داد:چه دانیم ما که چیست!    

 

                             پیداست آنقدر که متاعی گرانبهاست

 

 نزدیک رفت پیرزنی گوژپشت و گفت:

 

                            این اشک دیده ی من و خون دل شماست

 

 ما را به رخت و چوب شبانی فریفته است

 

                           این گرگ سالهاست که با گله آشناست

 

 آن پارسا که دِه خَرَد و مُلک ، رهزن است

 

                          آن پادشا که مال رعیت خورد ، گداست

 

 بر قطره ی سرشک یتیمان نظاره کن

 

                         تا بنگری که روشنی گوهر از کجاست

 

"پروین " ، به کجروان ، سخن از راست چه سود ؟

 

                         کو آن چنان که کسی نرنجد ز حرف راست ؟

 

                                                                    پروین اعتصامی  

 

                                    

 

                                     2

 

روزی که ز دریای لبش دُر می رفت   

 

                                  نهر کلماتش از عطش پر می رفت

 

یک جوی از آن شط عطش سوز زلال 

 

                                 آهسته به آبیاری حر می رفت 

 

                                                          محمد حسن حسینی

                     

                   3

 

دوست مشمار آنکه در نعمت زند          

 

                                 لاف یاری و برادر خواندگی

 

 دوست آن باشد که گیرد دست دوست     

 

                                در پریشان حالی و درماندگی

 

                                                                     سعدی

                        

                                        4      

 

 تندخو آتشی بود که به قهر       

 

                         چون برافروخت،خشک و تر سوزد 

 

گرچه سوزد ترا به خشم ، ولی

 

                         خویش را از تو بیشتر سوزد

                                                            جلال الدین همایی                

                             

                                          5       

 

گفت دانایی که: گرگی خیره سر،

                           هست پنهان در نهاد هر بشر!

 لاجرم جاری است پیکاری سترگ

                          روز و شب، مابین این انسان و گرگ

 زور بازو چاره ی این گرگ نیست

                         صاحب اندیشه داند چاره چیست

 ای بسا انسان رنجور پریش

                         سخت پیچیده گلوی گرگ خویش

 وی بسا زور آفرین مرد دلیر

                         هست در چنگال گرگ خود اسیر 

  هرکه گرگش را در اندازد به خاک

                         رفته رفته می شود انسان پاک 

 وآنکه از گرگش خورد هردم شکست

                         گرچه انسان می نماید گرگ هست 

  وآن که با گرگش مدارا می کند

                        خلق و خوی گرگ پیدا می کند 

  در جوانی جان گرگت را بگیر!

                        وای اگر این گرگ گردد با تو پیر 

  روز پیری، گر که باشی هم چو شیر

                        ناتوانی در مصاف گرگ پیر 

  مردمان گر یکدگر را می درند

                       گرگ هاشان رهنما و رهبرند 

 اینکه انسان هست این سان دردمند

                         گرگ ها فرمانروایی می کنند 

  وآن ستمکاران که با هم محرم اند

                         گرگ هاشان آشنایان هم اند

  گرگ ها همراه و انسان ها غریب

                        با که باید گفت این حال عجیب ؟

                                                          فریدون مشیری  

                             

                                             6      

 

نشنیده ای که زیر چناری کدوبنی

                       بررست و بردمید بر او بر، به روز بیست

پرسیدازچنار که توچند روزه ای؟

                        گفتا چنار سال مرا بیشتر ز سی است

خندید پس بدو که من از تو به بیست روز

                        برتر شدم بگوی که این کاهلیت چیست؟

او را چنارگفت که امروز ای کدو

                        باتو مراهنوز نه هنگام داوری است

فردا که بر من و تو وزد باد مهرگان

                       آنگه شود پدید که نامرد و مرد کیست!!!

                                                                      انوری

                                    

                                                7

 

خلید خار درشتی به پای طفلی خرد               

                                   به هم برآمد و از پویه بازماند و گریست

 بگفت مادرش این رنج اولین قدم است              

                                    ز خار حادثه تیه وجود خالی نیست

                                                                      پروین اعتصامی

        پاینده باشید .

                           

 

 

                فارسی : واژه نامه ی درس های نوبت دوم  

   

                       

درس 9 :  

1 - معلم با همان لحن گرمش ادامه می دهد ...

2 - نام بعضی نفرات / رزق روحم شده است .

 

3 - پروین از کودکی کوشا و اهل تفکر بود .

 

4 - این کودک آرام و بااستعداد ... سرودن شعر را آغاز کرد .

 

5 - در باغ و چمن چمیدن آموز .

 

6 - مندیش که دام هست یا نه ؟

 

6 - هنگام شب آرمیدن آموز .

 

7 - به راستی که یکی از نوابغ ادب است .

 

8 - میان شاعره ها تا کنون نظیرش نیست .

 

9 - البته باید طاقت را از دست نداد .

 

10 - پروفسور حسابی ، هر وقت از خواندن و پژوهش

 

      فراغت می یافت ...

 

11 - او راه شکوفایی و استقلال کشور را در تلاش و کوشش

     

        افراد جامعه می دانست .

 

12 - سردر خانه اش را به این بیت سعدی آراسته بود که امروز

      

        نوازشگر دیدگان رهگذران و مشتاقان است .

 

       ( دیدگان ج دیده ) 

 

13 - به جان زنده دلان ، سعدیا که ملک وجود

     

         نیرزد آنکه دلی را ز خود بیازاری

 

14 - در خلوت ، قرآن زمزمه می کرد .

 

15 - به دو چیز علاقه مند بود ، قرائت قرآن و مشاعره .

 

16 - آینده ی علمی را در کشور خود ، نوید می دهند .

            

 درس 10 :  

   

 1 - شهید رجایی ، معلمی متواضع و صمیمی ... بود .

 

2 - به توصیه های من عمل کنید .

 

3 - من خودم را موظف می دانم برای خیر و صلاح

 

     شما تلاش کنم .

 

4 - وقتی از پیدایش این خصلت در ایشان از او سوال

 

    می شد ، می گفت ...

 

5 - کمی مکث کرد .

 

6 - دم در صحن از اتومبیل پیاده شدیم .

 

      

درس 11 :

 

1 - توانستند هوش و لیاقت و استعداد خویش را به

 

    دیگران عملا ثابت کنند .

 

2 - صدها عالم طبیعی و ریاضی و ... ادیب و فیلسوف

 

    و عارف در این بنای عظیم فرهنگی ، پرورش یافتند .

 

3 - ایرانیان خدمات بسیار شایانی به اسلام کرده اند و

 

     آن خدمات از روی اخلاص و ایمان بوده است .

 

4 - این خدمات ، نشان دهنده ی احساسات خالصانه ی

 

     ایرانیان است .

 

5 - شاهکارهای هنری ایران در دوره ی اسلامی ، اعم از

 

      معماری و ... بیشتر در زمینه های دینی - اسلامی بوده

 

      است .

 

6 - یکی از مظاهر خدمات فرهنگی ایرانیان به اسلام ،

 

     خدماتی است که ...

 

7 - اگر زبان فارسی از بین رفته بود ، ما امروز آثار

 

     گران بها و شاهکارهای اسلامی  ارزنده ای ...

 

     نداشتیم .

 

           

 

درس 12 -

 

1 - پیامبر گرامی اسلام ، ...اسوه ی عالمیان است .

 

2 - پیامبر اکرم با خدمت کارانش نیز رأفت و عطوفت

 

     داشت .

 

3 - در تنهایی سیمایی محزون داشت .

 

4 - سخن هم نشین خود را نمی برید .

 

5 - درباره ی کسانی که به حریم قانون ، تجاوز

 

    می کردند ، گذشت و مدارا نداشت .

 

6 - در زندگی از تجمل دوری می جست .

 

7 - چون بانگ اذان را می شنید ، به نماز می رفت .

 

8 - سرو نباشد به اعتدال محمد

 

9 - آدم و نوح و خلیل و موسی و عیسی

 

     آمده مجموع در ظلال محمد

 

                    

درس 13 -

 

1 - بسیاری از علما و روحانیون ایشان را به

 

  مرجعیت انتخاب کردند .

 

 

2 - مهربانی سادگی و فروتنی از ویژگی های

 

درخشان ایشان بود .

 

 

3 - حکومت شاه ، رهبر نهضت اسلامی ایران

 

را دستگیر و زندانی کرد .

 

 

4 - پدرش به دست مزدوران خان هدف گلوله

 

قرار گرفت .

 

 

5 - او محبوب همه ی مسلمانان بود .

 

 

6 - امام خمینی ناگریز به پاریس رفت .

 

 

7 - رژیم شاهنشاهی ، واژگون شد .

 

 

   

درس 16  - 

 

1 - بعضی اوقات با چشم نارنجی رنگش ،

 

     موذیانه چشمک می زد .

 

2 - شاپرک با ساده دلی نجوا می کرد .

 

 

  درس 17  -  

 

1 - این حرکت شکوهمند نمادین ، چیزی بود که ...

 

2 - به همه ی آنهایی که حضور دارند ، قدرت عنایت فرماید . 

 

3 - روی اعلامیه ی ترحیم نوشت ...

 

4 - در جایگاه ابـــدی اش به خاک سپرده ایم .

 

5 - با اراده و سماجت عجیبی به این کار ادامه می داد . 

 

 

درس دهم :

                               

عهد و پیمان :

من دیر نمی آیم ، شما هم دیر نیایید .

آرایه : تکرار

 

من غیبت نمی کنم ، شما هم غیبت نکنید .

آرایه : تکرار

 

من به شما دروغ نمی گویم ، شما هم دروغ نگویید .

آرایه : تکرار

 

من به هر قولی که به شما بدهم وفا می کنم ، شما هم به هر قولی

که به من می دهید ، وفا کنید .

آرایه : تکرار

 

من خودم را موظف می دانم که برای خیر و صلاح شما تلاش می کنم ،

شما هم خودتان را موظف بدانید که به توصیه های من عمل کنید .

آرایه : تکرار

 

عشق به مردم :         

موج جمعیت ، رجایی را از جا کند و برد و برد و ...

آرایه :

        موج جمعیت : اضافه ی تشبیهی ، جمعیت مثل موج است .

        تکرار

 

رفتار بهشتی :

به هم ریخته : کنایه از ، آشفته و بی نظم

 

گرمای محبت :      

هجوم باد : تشخیص یا جان بخشی

زوزۀ باد : جان بخشی

من اگر به این پیرمرد کمک کنم ، خدا هم به من کمک می کند : تکرار 

برق خوشحالی : اضافه ی تشبیهی ، خوشحالی مثل برق است .

 

   دانش های زبانی و ادبی :  

در درس های گذشته خواندیم که فعل جزء اصلی جمله است و ویژگی هایی

دارد و یکی از این ویژگی ها زمان است ؛ یعنی یک فعل به ما نشان می دهد

که یک کار در یکی از مان های گذشته ، حال و یا آینده انجام شده یا می شود .

 پس فعل ، واژه ای است که :

1 – نشان دهنده ی انجام کار یا داشتن حالتی را در جمله نشان می دهد .

2 – در بر دارنده ی مفهوم زمان ( گذشته ، حال ، آینده ) است .

      و اکنون می خوانیم :

3 – نشان دهنده ی شخص انجام دهنده ی کار ( در فعل خاص ) یا دارنده ی

حالت در فعل اسنادی ) است ؛ یعنی با کاربرد فعل در جمله می توانیم بفهمیم  

که شخص انجام دهنده ی کار یا دارنده ی حالت  :

1 – گوینده یا گویندگان

2 شنونده یا شنوندگان

3 – فرد غایب یا افراد غایب هستند .

                           

به مثال ها و توضیحات آن توجه کنید .

 

اول شخص ( گوینده یا گویندگان ) :

1 – 1 -  من در جلسه ی امتحان حاضر بودم .

             ما در جلسه ی امتحان حاضر بودیم .

      با توجه به « بودم » و « بودیم » شما متوجه می شوید که حالت حاضر بودن به « من »  یا

« ما » که « گوینده » ( یک نفر است ؛ یعنی مفرد )  یا « گویندگان » ( که بیش از یک نفر است

؛ یعنی جمع ) جمله ها هستند ، نسبت داده شده است .

 

2 – 1 – در جلسه ی امتحان حاضر بودم .

           در جلسه ی امتحان حاضر بودیم .

در این جمله ها ، با اینکه نهاد « من » و « ما » حذف شده است ، با شنیدن فعل « بودم » و

« بودیم » متوجه می شوید که شخص یا اشخاصی که « حاضر بودن » به آنها نسبت داده شده

است ، « من » ( که یک نفر است ؛ یعنی مفرد )   یا « ما » ( که بیش از یک نفر است ؛ یعنی

جمع ) است ؛ چون فعل ، این قابلیت و توانایی را دارد که با بودن یا نبودن نهاد در جمله ، شخص

انجام دهنده ی فعل یا دارنده ی حالت را نشان دهد و اینکه چگونه فعل این توانایی را دارد ، در

درس های آینده ( درس 13 ) خواهید خواند .

 

3 – 1 - من برای گرفتن کتاب مناجات نامه خواجه عبدالله ، به کتابخانه رفتم .

            ما برای گرفتن کتاب مناجات نامه خواجه عبدالله ، به کتابخانه رفتیم .

با وجود فعل « رفتم » و « رفتیم » در جمله متوجه می شوید که کار « رفتن » را « من » ( که

یک نفر است ؛ یعنی مفرد )  و « ما » ( که بیش از یک نفر است ؛ یعنی جمع )که « گوینده » یا

« گویندگان » هستند ، انجام داده اند .

 

4 – 1 - برای گرفتن کتاب مناجات نامه خواجه عبدالله ، به کتابخانه رفتم .

           برای گرفتن کتاب مناجات نامه خواجه عبدالله ، به کتابخانه رفتیم .   

در این جمله ها هم ، باز با وجود اینکه نهاد « من » و « ما » حذف شده است ، با شنیدن فعل

« رفتم » و « رفتیم » ، متوجه می شوید که شخص یا اشخاصی که کار « رفتن » را انجام

داده اند ، « من » ( که یک نفر است ؛ یعنی مفرد )  یا « ما » ( که بیش از یک نفر است ؛ یعنی

جمع ) ( گوینده یا گویندگان ) است ؛ چون فعل ، این قابلیت و توانایی را داردکه با بودن یا نبودن

نهاد در جمله ، شخص انجام دهنده ی فعل را نشان دهد .

                           

دوم شخص ( شنونده و شنوندگان )

1 – 2 -  تو در جلسه ی امتحان حاضر بودی .

             شما در جلسه ی امتحان حاضر بودید .

      با توجه به « بودی » و « بودید » شما متوجه می شوید که حالت حاضر بودن به « تو »

( که یک نفر است ؛ یعنی مفرد )  یا « شما » ( که بیش از یک نفر است ؛ یعنی جمع ) ( شنونده

یا شنوندگان ) ، نسبت داده شده است .

 

2 – 2 – در جلسه ی امتحان حاضر بودی .

           در جلسه ی امتحان حاضر بودید .

در این جمله ها ، با اینکه نهاد « تو » و « شما » حذف شده است ، با شنیدن فعل « بودی » و

« بودید » متوجه می شوید که شخص یا اشخاصی که « حاضر بودن » به آنها نسبت داده شده

است ، « تو » ( که یک نفر است ؛ یعنی مفرد )  یا « شما » ( که بیش از یک نفر است ؛ یعنی

جمع ) است ؛ چون فعل ، این قابلیت و توانایی را دارد که با بودن یا نبودن نهاد در جمله ، شخص

انجام دهنده ی فعل یا دارنده ی حالت را نشان دهد .

 

3 – 2 - تو برای گرفتن کتاب مناجات نامه خواجه عبدالله ، به کتابخانه رفتی .

            شما برای گرفتن کتاب مناجات نامه خواجه عبدالله ، به کتابخانه رفتید .

با وجود فعل « رفتی » و « رفتید » در جمله متوجه می شوید که کار « رفتن » را « تو » ( که

یک نفر است ؛ یعنی مفرد )   و « شما » ( که بیش از یک نفر است ؛ یعنی جمع ) که « شنونده »

یا « شنوندگان » هستند ، انجام داده اند .

 

4 – 2 - برای گرفتن کتاب مناجات نامه خواجه عبدالله ، به کتابخانه رفتی .

           برای گرفتن کتاب مناجات نامه خواجه عبدالله ، به کتابخانه رفتید .   

در این جمله ها هم باز با وجود اینکه نهاد « تو » و « شما » حذف شده است ، با شنیدن فعل

« رفتی » و « رفتید » ، متوجه می شوید که شخص یا اشخاصی که کار « رفتن » را انجام

داده اند ، « تو » ( که یک نفر است ؛ یعنی مفرد )   یا « شما » ( که بیش از یک نفر است ؛ یعنی جمع ) است ؛ چون فعل ، این قابلیت و توانایی را دارد که با بودن یا نبودن نهاد در جمله ، شخص انجام دهنده ی فعل را نشان دهد . 

       

سوم شخص ( غایب و غایب ها ) :

1 – 3 -  او در جلسه ی امتحان حاضر بود .

             آنها در جلسه ی امتحان حاضر بودند .

      با توجه به « بود » و « بودن » شما متوجه می شوید که حالت حاضر بودن به « او » ( که

یک نفر است ؛ یعنی مفرد )   یا « آنها » ( که بیش از یک نفر است ؛ یعنی جمع ) که « گوینده یا گویندگان » جمله ها هستند ، نسبت داده شده است .

 

2 – 3 – در جلسه ی امتحان حاضر بود .

           در جلسه ی امتحان حاضر بودند .

در این جمله ها ، با اینکه نهاد « او » و « آنها » حذف شده است ، با شنیدن فعل « بود » و

« بودند » متوجه می شوید که شخص یا اشخاصی که « حاضر بودن » به آنها نسبت داده شده

است ، « او » ( که یک نفر است ؛ یعنی مفرد )  یا « آنها » ( که بیش از یک نفر است ؛ یعنی

جمع ) است ؛ چون فعل ، این قابلیت و توانایی را دارد که با بودن یا نبودن نهاد در جمله ، شخص

انجام دهنده ی فعل یا دارنده ی حالت را نشان دهد .

 

3 – 3 - او برای گرفتن کتاب مناجات نامه خواجه عبدالله ، به کتابخانه رفت .

            آنها برای گرفتن کتاب مناجات نامه خواجه عبدالله ، به کتابخانه رفتند .

با وجود فعل « رفت » و « رفتند » در جمله متوجه می شوید که کار « رفتن » را « من » ( که

یک نفر است ؛ یعنی مفرد )  و « ما » ( که بیش از یک نفر است ؛ یعنی جمع ) که « شنونده » یا

« شنوندگان » هستند ، انجام داده اند .

 

4 – 3 - برای گرفتن کتاب مناجات نامه خواجه عبدالله ، به کتابخانه رفت .

           برای گرفتن کتاب مناجات نامه خواجه عبدالله ، به کتابخانه رفتند .   

در این جمله ها هم باز با وجود اینکه نهاد « او » و « آنها » حذف شده است ،

با شنیدن فعل« رفت » و « رفتند » ، متوجه می شوید که شخص یا اشخاصی

که کار « رفتن » را انجام داده اند ، « او » ( که یک نفر است ؛ یعنی مفرد ) 

یا « آنها » ( که بیش از یک نفر است ؛ یعنی جمع ) است ؛ چون فعل ، این

قابلیت و توانایی را دارد که با بودن یا نبودن نهاد در جمله ، شخص

انجام دهنده ی فعل را نشان دهد .

 

حتی اگر فعل را خارج از جمله ببینید به راحتی می توانید « شخص »

آن را حدس بزنید . مثلا با شنیدن فعل « می خوانید » متوجه می شوید

که « انجام دهنده »ی کار خواندن « شما »

( که شنونده هستند و بیش از یک نفر ) است ؛ یعنی دوم شخص جمع .

 

                                  

تمرین 1 :

واژه های ردیف « الف » را به واژه ی مناسب از ردیف « ب » وصل کنید .

             ( 1 )

من                          دیدید

تو                           دید

او                           دیدند

ما                          دیدی

شما                       دیدیم

آنها                       دیدم

 

             ( 2 )

من                        می پرسید

تو                         می پسیدیم

او                        می پرسیدم

ما                        می پرسیدند

شما                      می پرسیدید

آنها                      می پرسیدی        

 

            ( 3 )

من                          بشناسند 

تو                          بشناسیم

او                          بشناسد

ما                          بشناسی      

شما                        بشناسید 

آنها                       بشناسم  

 

            ( 4 )

من                        می شناسم  

تو                         می شناسیم

او                          می شناسید

ما                        می شناسی

شما                      می شناسد         

ایشان                    می شناسند           

 

پاسخ  ( 1 ) : من دیدم – تو دیدی – او دید – ما دیدیم – شما دیدید – آنها دیدند

 

پاسخ ( 2 ) : من می پرسیدم – تو می پرسیدی – او می پرسید –

               ما می پرسیدیم – شما می پرسیدید - آنها می پرسیدند –

 

پاسخ ( 3 ) : من بشناسم – تو بشناسی – او بشناسد –

                 ما می شناسیم – شما می شناسید – آنها می شناسند

 

پاسخ ( 4 ) : من می شناسم – تو می شناسی – او می شناسد

                 ما می شناسیم – شما می شناسید – آنها می شناسند

 

تمرین 2 :

واژه های ردیف « الف » را به واژه ی مناسب از ردیف « ب » وصل کنید .

                           ( 1 )

اول شخص مفرد                       رسیدید         

دوم شخص مفرد                       رسیدیم

سوم شخص مفرد                      رسید       

اول شخص جمع                       رسیدند    

دوم شخص جمع                       رسیدم   

سوم شخص جمع                      رسیدی         

                         ( 2 )

اول شخص مفرد                       خواهید شست     

دوم شخص مفرد                       خواهیم شست

سوم شخص مفرد                      خواهی شست        

اول شخص جمع                       خواهم شست      

دوم شخص جمع                       خواهند شست    

سوم شخص جمع                      خواهد شست       

 

پاسخ ( 1 ) :

اول شخص مفرد : رسیدم

دوم شخص مفرد : رسیدی

سوم شخص مفرد : رسید

اول شخص جمع : رسیدیم

دوم شخص جمع : رسیدید

سوم شخص جمع : رسیدند

 

پاسخ ( 2 ) :

اول شخص مفرد : خواهم شست

دوم شخص مفرد : خواهی شست

سوم شخص مفرد : خواهد شست

اول شخص جمع : خواهیم شست

دوم شخص جمع : خواهید شست

سوم شخص جمع : خواهند شست

                                                            

تمرین 3 :                   

در هر جمله ، شخص و شمار فعل را بنویسید .

1 – در دورۀ دبیرستان ، نمایشنامۀ « ابوذر » را همراه با دوستانش اجرا کرد .

2 – شاگردانش می گویند : « ما به مشاعره علاقه مند هستیم . »

3 – تو می توانی برای درس خواندن به اتاق بروی .     

4 – سحر گفت : « مادرم لباس های شیک و زیبایی می دوزد .

 

پاسخ پرسش ها :

1 – در دورۀ دبیرستان ، نمایشنامۀ « ابوذر » را همراه با دوستانش اجرا کرد .

      او اجرا کرد : سوم شخص مفرد ( او غایب است : سوم شخص – یک نفر است : مفرد )

 

2 – شاگردانش می گویند : « ما به مشاعره علاقه مند هستیم . »

      آنها می گویند : سوم شخص جمع

     ( آنها غایب هستند : سوم شخص – بیش از یک نفر هستند : جمع )

     ما هستیم : اول شخص جمع ( ما گوینده ایم : اول شخص – بیش از یک نفر هستیم : جمع )

 

3 – تو می توانی برای درس خواندن به اتاق بروی .   

      تو می توانی : دوم شخص مفرد ( تو شنونده ای : دوم شخص – یک نفر هستی : مفرد )

      تو بروی : دوم شخص مفرد ( تو شنونده ای : دوم شخص – یک نفر هستی : مفرد )  

 

4 – سحر گفت : « مادرم لباس های شیک و زیبایی می دوزد . »

      سحر ( او ) گفت : سوم شخص مفرد

      ( او غایب است : سوم شخص – یک نفر است : مفرد )

     مادر ( او ) می دوزد : سوم شخص مفرد

     ( او غایب است : سوم شخص – یک نفر است : مفرد )

 

                         

تمرین 4 :

شخص و شمار فعل های زیر را مشخص کنید .

1 – می گشاید :

2 - خورده بودید :

3 – توانستی :

4 – می شنوم :

5 – بشویند :

6 – می آزماییم :

 

پاسخ :

1 – می گشاید : سوم شخص مفرد

2 - خورده بودید : دوم شخص جمع

3 – توانستی : دوم شخص مفرد

4 – می شنوم : اول شخص مفرد

5 – بشویند : سوم شخص جمع

6 – می آزماییم : اول شخص جمع